Często dokucza ci żołądek? To może być wrzód

Gastroskopia

Gastroskopia

dGastroskopia to endoskopia
(badanie od wewnątrz) górnego
odcinka przewodu pokarmowego
- przełyku, żołądka i dwunastnicy.
Umożliwia dokładne ich obejrzenie
oraz pobranie próbek do badań histopatologicznych.
Pozwala także
na przeprowadzenie zabiegów.
Endoskopia nie stanowi istotnego
zagrożenia dla chorego. Może być
wykorzystana zarówno do potwierdzenia,
jak i wykluczenia zmian
u pacjentów z objawami ze strony
górnego odcinka przewodu pokarmowego,
do monitorowania
postępu rozpoznanej choroby oraz
określenia zaawansowania chorób
układowych.
dBezwzględnym przeciwwskazaniem
do wykonania planowej endoskopii
jest brak świadomej zgody
pacjenta zdolnego do jej wyrażenia,
a także perforacja w obrębie przewodu
pokarmowego oraz niewydolność
krążenia lub oddechowa.
dPrzed badaniem należy przez
sześć godzin powstrzymać się od
picia i jedzenia. Badany leży na
lewym boku, miejscowo znieczula
mu się gardło. Aparat wprowadzony
jest do przełyku, żołądka i
dwunastnicy. W czasie badania podawane
jest powietrze, które może
się pacjentowi odbijać. Aby zapobiec
zachłystywaniu się śliną, nie
należy w czasie badania połykać jej,
lecz trzeba pozwolić, aby wypływała
na zewnątrz. Pobieranie
próbek tkanki jest niebolesne
i bezpieczne dla pacjenta.
dWskazania do gastroskopii:
- Objawy dyspeptyczne (uczucie
wczesnej sytości, zgaga, odbijania,
nudności, wymioty, brak łaknienia)
występujące u osób po 45. roku
życia, współwystępujące z tzw. objawami
alarmowymi (np. krwawienia
z przewodu pokarmowego),
nie ustępujące o próbie leczenia
farmakologicznego, pojawiające się
u chorych, u których w rodzinie
występował nowotwór przewodu
pokarmowego, a także u tych,
u których testy wykazały zakażenie
Helicobacter pylori.
- Aktywne lub przebyte krwawienia
z przewodu pokarmowego.
- Dys fagia lub odynofagia (zaburzenia
połykania lub ból przy
połykaniu).
- Objawy choroby refluksowej - u
chorych po 50. roku życia, utrzymujące
się długotrwale (ponad 5 -10
lat), współwystępujące z objawami
alarmowymi, nie ustępujące po
leczeniu farmakologicznym.
- Utrzymujące się nudności i
wymio ty, podejrzenie choroby
trzewnej, ostre oparzenia chemiczne
przewodu pokarmowego

Choroba wrzodowa jest jednym z najczęstszych schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego obejmującego żołądek i dwunastnicę.

- Przebiega w różnych formach klinicznych - od postaci bezobjawowej do powodującej ciężkie powikłania i duże cierpienia, włącznie z perforacją czy krwotokiem, mogącym doprowadzić do śmierci. Może doprowadzić też do znacznych zniekształceń i przewężeń górnego odcinka przewodu pokarmowego - zwraca uwagę Mirosława Kierkosz, gastroenterolog ze Szpitala Wojewódzkiego w Koszalinie.

Wrzód to ubytek w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy. Może być różnej wielkości - od kilku milimetrów do kilku centymetrów, a także różnej głębokości - niekiedy niszczy tylko powierzchnię błony śluzowej, czasem zaś uszkadza ją na całej grubości. Przez długie lata przyczyn choroby wrzodowej upatrywano głównie w stresie i sposobie odżywiania.

Wiązano ją także z porami roku. Wrzodowcy szczególnie silnie odczuwali bóle jesienią i wiosną. Dziś już wiadomo, że za zachorowania odpowiedzialne są głównie bakterie o nazwie Helicobacter pylori. Mikroby te szczególnie aktywne stają się jesienią i wiosną, dlatego właśnie w tych okresach chorzy najdotkliwiej odczuwają skutki ich niszczycielskiej działalności.

Do czynników uszkadzających błonę śluzową należą także niektóre leki, np. niesteroidowe przeciwzapalne czy przeciwzakrzepowe, a ponadto dym tytoniowy, stężony alkohol i stres.

- Wśród czynników ochronnych wymienia się z kolei buforowe działanie pokarmu i śliny, powierzchowne wydzielanie śluzu, wydzielanie dwuwęglanów do warstwy śluzu, śluzówkowy przepływ krwi, mechanizmy regeneracyjne, czynniki wzrostu. Choroba pojawia się wówczas, gdy zaczyna brakować równowagi między czynnikami szkodliwymi i ochronnymi. Ten brak równowagi prowadzi do powstania zmian zapalnych, nadżerek bądź owrzodzeń - wyjaśnia dr Kierkosz.

Główne objawy choroby wrzodowej to bóle brzucha i towarzyszące im objawy niestrawności. Choroba może też przebiegać bezobjawowo. Natężenie bólu bywa zmienne, od nieznacznych pobolewań po znacznie nasilony ból, uniemożliwiający normalne funkcjonowanie.

Ból ma charakter gniotący lub piekący, umiejscawia się najczęściej w nadbrzuszu. W przypadku wrzodu żołądka odczuwalny jest w środkowym nadbrzuszu lub po stronie lewej, natomiast w przypadku wrzodu dwunastnicy - występuje często po prawej stronie nadbrzusza.

Pojawienie się bólu ma czasowy związek ze spożyciem posiłku, ale ten czas jest różny w zależności od tego, czy wrzód jest zlokalizowany w żołądku, czy w dwunastnicy. Przy wrzodach żołądka ból nasila się po jedzeniu. Przy wrzodach dwunastnicy bóle występują na czczo - są to tak zwane bóle głodowe. Spożycie posiłku łagodzi dolegliwości.

Choroba wrzodowa cechuje się częstymi nawrotami, zwłaszcza jeśli nie zastosowano leczenia eradykacyjnego Helicobacter pylori (unicestwiającego bakterie). Długotrwała choroba wrzodowa zwykle prowadzi do rozwoju powikłań w postaci krwawienia z przewodu pokarmowego, perforacji wrzodu czy bliznowatego zniekształcenia żołądka lub opuszki dwunastnicy ze zwężeniem światła górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Niektórzy chorzy z czynną niszą wrzodową nie odczuwają żadnych dolegliwości. Ostre powikłanie może być u nich pierwszym objawem choroby. Chorobę wrzodową diagnozuje się przy pomocy gastroskopii, badań TRG żołądka oraz wykrywających obecność Helicobacter pylori. Leczy się ją farmakologicznie, a terapia obejmuje m.in. wyeliminowanie bakterii.

W terapii choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy zaleca się unikanie zbyt obfitych posiłków i tłustych oraz ostro przyprawionych potraw. Kawa, mocna herbata, napoje gazowane, cebula, smażone, tłuste i ostre pokarmy nasilają dolegliwości, dlatego lepiej z nich zrezygnować.

Nie należy także pić stężonych alkoholi ani palić tytoniu. Do produktów zalecanych, sprzyjających gojeniu się wrzodów, należą galaretki, kisiel, kasze, jasne i czerstwe pieczywo, chude gotowane mięso i twarożki.

Nowotwory pierwotne żołądka dzielą się na łagodne, potencjalnie złośliwe i złośliwe. Najczęstszym nowotworem złośliwym jest rak. Stanowi on aż 90 procent wszystkich złośliwych zmian nowotworowych w żołądku. Na raka żołądka chorują głównie mężczyźni. Drugim nowotworem złośliwym jest chłoniak. Do najczęstszych nowotworów łagodnych należą tłuszczak, mięśniak oraz guzy wywodzące się z tkanki nerwowej.

W ostatnich latach odnotowano spadek zachorowalności na raka żołądka i to dobra wiadomość. Niepokoi jednak fakt, że mimo to, a także pomimo rozwoju metod diagnostycznych i terapeutycznych, rak żołądka nadal jest poważnym problemem medycznym. Wciąż należy do najczęstszych nowotworów złośliwych na świecie.

Rozpoznawany jest u ponad 800 tys. osób rocznie, stanowi około 10 proc. wszystkich nowotworów i jest drugą pod względem częstości przyczyną zgonów z ich powodu. Na raka żołądka na świecie umiera rocznie około 650 tysięcy ludzi. Do państw o najwyższym współczynniku zapadalności należą Japonia i Korea.

W Polsce zapadalność również jest wysoka i wynosi 18,7 osób na 100 tysięcy - dla mężczyzn i 9,5 osób na 100 tysięcy - dla kobiet. W Polsce na raka żołądka umiera rocznie prawie 5500 osób.

Co sprzyja zachorowaniom na raka żołądka? Badania epidemiologiczne wykazały, że rak żołądka jest chorobą wieloczynnikową, przede wszystkim jednak - jak ustalono - największy wpływ na zachorowania mają czynniki środowiskowe. Wśród najważniejszych wymienia się zakażenie bakterią Helicobacter pylori i wirusem Epsteina-Barr oraz rodzaj pożywienia i palenie papierosów.

Za czynników predysponujące do zachorowania uznano także niektóre zmiany genetyczne, stan po częściowej resekcji żołądka i autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka. Rak żołądka nie daje charakterystycznych objawów.

Chorzy we wczesnej fazie odczuwają dolegliwości w postaci pobolewania lub bólów w nadbrzuszu, uczucia ciężkości po jedzeniu, nudności, osłabienia. Towarzyszy im chudnięcie, z czasem pojawia się krwawienie z przewodu pokarmowego.

W diagnostyce raka żołądka stosuje się przede wszystkim badanie gastroskopowe z pobraniem wycinków ze zmian patologicznych. Podstawowym sposobem leczenia jest usunięcie zmiany. Rak we wczesnym stadium, z minimalnym ryzykiem przerzutów do węzłów chłonnych, jest wskazaniem do leczenia endoskopowego.

W pozostałych przypadkach leczony jest chirurgiczne. Chemioterapię stosuje się w zaawansowanym raku żołądka. Może być podawana przed operacją, w trakcie zabiegu lub po leczeniu operacyjnym. Stosowana jest także u chorych niezakwalifikowanych do leczenia operacyjnego.

Wrzody bolą i można je wyleczyć, bardziej niebezpieczny od nich rak

Mirosława Kierkosz.

Rozmowa z Mirosławą Kierkosz, specjalistą gastroenterologiem ze Szpitala Wojewódzkiego w Koszalinie.

- Czy wrzody mają związek z rakiem?
- Wrzody żołądka i dwunastnicy generalnie nie ma ją związku z rakiem żołądka czy dwunastnicy, aczkolwiek niegojące się owrzodzenie może być rakiem. W badaniu endoskopowym czasami jednak trudno jest rozpoznać, czy mamy do czynienia z wrzodem, czy z nowotworem i czy ma on charakter łagodny, czy złośliwy. Takie rozpoznanie można postawić dopiero na podstawie badania histopatologicznego. Niegojące się owrzodzenia mogą być rakiem, jak również rak, który ma obraz wrzodu, może się wygoić pod wpływem leczenia i ujawnić znów po jakimś czasie. Rozpoznanie wrzodu stawiamy na podstawie obrazu morfologicznego, uzyskiwanego podczas badania endoskopowego. Czy zmiana jest złośliwa, czy łagodna - o tym rozstrzyga badanie histopatologiczne. Choroba wrzodowa jest bardzo powszechna w naszej populacji. Rak żołądka występuje zdecydowanie rzadziej. Obserwujemy spadek zachorowań na niego.

- To bardzo dobra wiadomość.
- Owszem, ale i tak nadal jest to jeden z najczęściej występujących raków i jedna z najczęstszych przyczyn zgonów wśród chorób nowotworowych.

- Jak to się stało, że liczba zachorowań na raka żołądka spadła?
- Na pewno przyczyniła się do tego zmiana sposobu przechowywania i konserwowania żywności. Ograniczono stosowanie związków nitrozowych powszechnie niegdyś używanych na przykład do peklowania mięsa. Substancje te miały rakotwórczy wpływ na żołądek. Obecnie mięso najczęściej się mrozi, co jest zdrowsze. Drugim czynnikiem wpływającym na spadek zachorowań jest powszechna eradykacja Helikobacter pylori. Eradykacja to pozbywanie się bakterii przez stosowanie określonego schematu leczenia antybiotykami. Helicobacter pylori jest karcynogenem, czyli czynnikiem wywołującym zachorowanie na wrzody żołądka, a także jednym z czynników powodujących raka żołądka. Od zakażenia do rozwinięcia się nowotworu mija zwykle około 30 lat. Ponieważ od wielu lat stosowane jest leczenie przeciwko tej bakterii, nie dochodzi do rozwoju raka żołądka, co w efekcie wpływa na spadek zachorowań. Trzecim czynnikiem, który ma na to wpływ, jest lepsza dostępność badań gastroskopowych, dająca możliwość wczesnego rozpoznania raka żołądka. Dzięki temu obecnie rzadko rozpoznaje się ten nowotwór w stadium zaawansowanym. Są oczywiście typy nowotworów żołądka, które mają bardzo agresywny przebieg, w ich przypadku przemiana nowotworowa trwa od kilkunastu miesięcy do kilku lat. Ten rodzaj nowotworów dotyczy przeważnie ludzi młodszych, na szczęście jednak występują one rzad ko. Zwykle proces rozwoju nowotworu jest długotrwały. Pacjent ma przez to większe szanse na wcześniejsze wykrycie choroby i na wyleczenie jej.

- Co powinno pacjenta zaniepokoić?
- Objawy choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz raka żołądka są podobne. Głównym są bóle pojawiające się około trzy godziny po jedzeniu lub na czczo. Jeśli występują po prawej stronie nadbrzusza, na czczo, są ssące - mogą sugerować wrzód na dwunastnicy. Ból w nadbrzuszu środkowym i po lewej stronie pojawia się najczęściej w przypadku występowania patologicznych zmian w żołądku. Bólom towarzyszą objawy dyspeptyczne, odbijania. Jeśli ktoś ma tego rodzaju dolegliwości, powinien skonsultować się z lekarzem. Należy skontaktować się z nim także wówczas, gdy tracimy na wadze bez wyraźnej przyczyny. Objawy, które wymagają konsultacji z lekarzem niezwłocznie, to krwawienie z przewodu pokarmowego w postaci czarnych, smolistych stolców i fusowate - przypominające fusy po kawie - wymioty. Często towarzyszy im osłabienie ogólne, bladość. Przy takich objawach należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Niestety, w początkowej fazie raka żołądka objawy są często bardzo dyskretne. Chory może odczuwać dyskomfort w nadbrzuszu,wczesne uczucie sytości,
nudności, które przechodzą, po czym nawracają. Zwykle pacjenci bagatelizują te dolegliwości, przypisując je błędom dietetycznym. Tymczasem mogą to być wczesne objawy choroby nowotworowej. Rozpoznać ją tym trudniej, że często pod wpływem leków zmiany goją się i dolegliwości na jakiś czas ustępują.W późniejszej fazie jednak pojawiają się symptomy, które zaczynają pacjentów niepokoić - wspomniana już znaczna utrata masy ciała, zwiększenie obwodu brzucha, nasilone bóle, niechęć dojedzenia, krwawienia z przewodu pokarmowego. To, niestety, świadczy już o zaawansowanym procesie nowotworowym. Dlatego u osób po 45. roku życia nawet te dyskretne objawy powinny być poddane kontroli endoskopowej. U młodszych osób sprawa nie jest taka prosta, ale brak poprawy po leczeniu, nawroty dolegliwości, wywiad rodzinny obciążony chorobą nowotworową też są poważnymi wskazaniami do wykonania badań endoskopowych. Średnia wieku chorych na raka żołądka wynosi 60 lat. Chorzy do 40. roku życia stanowią niespełna 10 procent. Nowotwór może występować u dzieci i młodzieży.

- Jakie są rokowania u chorych na chorobę wrzodową?
- Bardzo dobre. Mamy skuteczne leki, dzięki czemu około 90 procent chorych zostaje całkowicie wyleczonych. U około 10-20 procent pacjentów zdarzają się powikłania w postaci perforacji wrzodów lub krwawień z przewodu pokarmowego, które wymagają pilnej interwencji endoskopwej lub chirurgicznej. Po rozpoznaniu wrzodów żołądka konieczne jest wykonanie kontrolnego badania gastroskopowego po zakończeniu leczenia. Przeprowadza się je zwykle po dwóch - trzech miesiącach od pierwszego badania.

- Co poradziłaby pani pacjentom kierowanym na gastroskopię? Ludzie się jej boją.
- Na badanie gastroskopowe pacjent musi przyjść przekonany, że tego badania chce. Musi mieć świadomość tego, że to badanie jest dla niego, że jest mu ono niezbędne. Robienie badania tylko dlatego, że "doktor kazał", brak ze strony pacjenta chęci do współpracy przy badaniu, sprawia, że staje się ono mocno obciążające i dla pacjenta, i dla lekarza. Niestety, taki stosunek do tych badań wykazuje około 20 procent pacjentów. Gastroskopia zawsze wykonywa na jest przez lekarza i jest dla pacjenta bezpieczna. Lekarz informuje go, jak ma się zachowywać - jakie czynności ma wykonywać podczas zakładania aparatu i w czasie badania. Ta współpraca jest ogrom nie ważna. Jeśli pacjent nie jest w stanie powstrzymać odruchów - na przykład odruchu odbijania towarzyszącego badaniu, albo jest niespokojny, nie potrafi zapanować nad swoim organizmem - wówczas badanie jest dla niego dużym stresem, a ocena endoskopowa jest niepełna. Aparat zakładamy do przełyku, a więc drogi oddechowe pacjenta są wolne, może on swobodnie oddychać nosem bądź ustami. Towarzyszące mu podczas badania uczucie duszności jest subiektywne i zupełnie mu nie zagraża. Odruchy wymiotne można opanować, spokojnie oddychając. Czas badania zależy od tego, jak pacjent je znosi. Jeśli jest spokojny, opanowany - trwa to dość krótko, około10-15 mi nut. Jeśli badanie jest źle przez pacjenta znoszone - przedłuża się znacznie.

- Jak przygotować się do gastroskopii?
- Sześć godzin przed badaniem pacjent musi pozostawać na czczo. Nie wolno mu przyjmować ani posiłków, ani żadnych płynów. Często podczas zabiegu znieczulane jest gardło, wówczas także po badaniu należy wstrzymać się z jedzeniem i piciem do czasu ustąpienia znieczulenia.

- Co można zrobić w trakcie gastroskopii poza oglądaniem przewodu pokarmowego?
- Podczas gastroskopii pobieramy też wycinki do badań histopatologicznych oraz na obecność Helicobacter pylori. W trakcie badania można wykonywać drobne zabiegi, takie jak usunięcie polipa, koagulacja zmian naczyniowych, zaopatrywanie krwotoków, zakładanie protez samorozprężalnych i stentów w zwężeniach przewodu pokarmowego o różnej etiologii, a także poszerzanie zwężeń balonem i mukozektomia. Szpital Wojewódzki w Koszalinie na przykład wykonuje wszystkie te zabiegi. Przy pomocy gastroskopu można też przeprowadzać drobne zabiegi chirurgiczne - choćby zabieg usunięcia wczesnej zmiany nowotworowej poprzez dyssekcję podśluzówkową. Jest to jednak wysokospecjalistyczna procedura, wykonywana w ośrodkach klinicznych. Dyssekcją podśluzówkową zmian w przewodzie pokarmowych zajmują się tylko trzy ośrodki w Polsce - Szczecin, Warszawa i Lublin.