Ortodoncja pomaga także dorosłym

Ortodoncja kojarzy się z korygowaniem wad zgryzu u dzieci, tymczasem z leczenia ortodontycznego coraz częściej korzystają również dorośli.

- Przez lata rzeczywiście kojarzono ortodoncję głów­nie z leczeniem dzieci i młodzieży. Współczesna ortodoncja jednak całkowicie zmieniła oblicze, co wiąże się z postępem technologicz­nym, jaki dokonał się w zakresie materiałów i technik leczenia. Ortodoncja otworzyła się dla pacjentów dorosłych. Dzisiaj dorośli z taką samą częstotliwością odwiedzają gabinety ortodontyczne, jak dzieci i młodzież. W przypadku dorosłych pacjentów stosuje się jednak zupełnie inną terapię w związku z zakończonym procesem wzrostu i zmianami, jakie dokonały się na przełomie lat w ich uzębieniu.

Jakie są to zmiany?

- Braki zębowe, zęby mar­twe, uzupełnienia protety­czne, a nawet obciążenie licznymi chorobami typu parodontoza. Przed laty parodontozę uznawano za przeciwwskazanie do leczenia ortodontycznego. Dziś uwa­ża się, że ortodontyczny ruch zębów umożliwia regenerację i odbudowę tkanki kostnej szczęk - parodontoza bowiem to choroba, której skutkiem jest zanik kości wokół zębów. Leczenie pacjentów dorosłych jest najczęściej leczeniem wielospecjalistycznym. Często lekarz ortodonta wspiera protetyka, przygotowując pacjenta do wszczepienia implantu czy wykonania uzupełnienia w postaci mostu protetycznego lub protezy. Kiedy zgryz jest nieprawidłowy, nie można wykonać uzupełnień protetycznych, bo zęby do siebie nie pasują. Także parodontozę dziś często leczy dwóch specjalistów - ortodonta i periodontolog, czyli specjalista od leczenia parodontozy. Dużym osiągnięciem ortodoncji i chirurgii stomatologicznej jest nowa dyscyplina - chirurgia ortognatyczna, o której wciąż jeszcze niewiele osób wie.

Co kryje się pod tym pojęciem?

- Jest to chirurgia, która zajmuje się leczeniem wad szkieletowych narządu żucia. Wady szkieletowe polegają na zaburzeniu budowy - wiel­kości i położenia - kości szczęk. Przykładem takiej nieprawidłowości może być progenia występująca na przykład w dynastii Habsburgów, charakteryzująca się wielką żuchwą i wysuniętą brodą, co przez lata uznawane było jako symbol panowania i władzy. Grupa pacjentów dotkniętych wadami szkieletowymi jest niemała. Odwrotnością progenii jest niedorozwój żuchwy, czyli retrogenia, charakteryzująca się tak zwanym profilem ptasim. Obraz tych wad nie znajduje akceptacji społecznej, pacjenci często odbierają swój wygląd jako bardzo niekorzystny.

Czy te wady się leczy?

- Oczywiście, tym właśnie zajmuje się współczesna ortodoncja we współpracy z chirurgią ortognatyczną

Jak wygląda takie leczenie?

- Lekarz ortodonta precyzyjnie planuje leczenie w ścisłej współpracy z chirurgiem ortognatycznym. Dziś ortodoncja ogromną wagę przywiązuje nie tylko do zgryzu pacjenta i budowy tkanek twardych, ale przede wszyst­kim ma na celu poprawę tkanek miękkich twarzy i profilu pacjenta oraz uzyskanie harmonii twarzowo-zębowej. Ortodonta przed leczeniem ocenia zdjęcia zębów i czaszki, modele gipsowe oraz twarz pacjenta - z przodu i z profilu. Ocenia też pozycję nosa i okolicy podnosowej, warg i brody oraz symetrię twarzy i proporcje poszczególnych odcinków twarzy. Bardzo trudnym zadaniem w trakcie leczenia jest przygotowanie łuków zębowych. Ortodonta musi przewidzieć, jaki kształt łuków zębowych będzie dla pacjenta korzystny po operacji szczęk. Takie leczenie ortodontyczne zaczyna się około dwa lata przed operacją i często wymaga zastosowania różnych aparatów, czasami kilku równocześnie.

Jak przebiega operacja?

- Po zaplanowaniu rodza­ju zabiegu chirurgicznego - może być to zabieg zmieniający pozycje szczęki lub żuchwy albo żuchwy i szczę­ki - pacjent trafia do szpitala. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Aparaty ortodontyczne po operacji pełnią bardzo ważną rolę szyn unieruchamiających. Pacjenci zwykle nie mogą otworzyć ust. Otwierają je w mocno ograniczonym zakresie, jedzą i piją przez rurkę. Rehabilitacja pozabiegowa trwa od czterech do sześciu tygodni. Pacjent wymaga dużego wsparcia ze strony osób bliskich zarówno przy podejmowaniu decyzji o poddaniu się operacji, jak i później podczas rekonwalescencji. W początkowym okresie ma problemy z piciem, jedzeniem. Na tego rodzaju operacje kierowani są wyłącznie pacjenci, u któ­rych zakończył się już proces wzrostu, czyli osoby dorosłe, po 18. roku życia.

Jakie są efekty tych zabiegów?

- Efekty są spektakularne. Twarz ulega całkowitej metamorfozie, często uzyskuje się klasyczne rysy twarzy lub też zbliżone do nich. Jak powszechnie wiadomo, piękno jest odbierane bardzo subiektywnie, po tym zabiegu jednak poprawa wizerunku pacjenta jest ewidentna. Estetyka twarzy człowieka odgrywa bardzo ważną rolę w jego życiu - od dzieciństwa do dorosłości. Ma ogromny wpływ na jakość tego życia, funkcjonowanie w grupie rówieśniczej, a w życiu dorosłym przekłada się na sukcesy zarówno zawodowe, jak i towarzyskie. Opisane leczenie to nie tylko domena ortodoncji i chirurgii. To dziś także medycyna estetyczna oraz tak zwana medycyna anty ageing, czyli zapobiegająca i przeciwstawiająca się skutkom starzenia. Wszystkie cięcia chirurgiczne podczas tego zabiegu dokonywane są wewnątrz jamy ustnej, nie ma żadnych śladów operacji na twarzy. Poddają się temu zabiegowi i kobiety, i męż­czyźni, ale częściej decydują się na to kobiety. Sama terapia jest bardzo obciążająca i długotrwała. Na jej efekty trzeba długo czekać, ale zdecydowanie poprawia zdro­wie i urodę, co w stu procentach rekompensuje te trudy. Obecnie leczenie chirurgi­czne jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia bez limitu wiekowego - zarówno pacjentom 18-letnim, jak i starszym.

Gdzie wykonywane są takie operacje?

- Specjalistów chirurgii ortognatycznej w Polsce jest niewielu. Działają w ośrodkach klinicznych.

Te zabiegi dają nie tylko efekty estetyczne i psychologiczne, ale również zdrowotne. Jakie?

- Niewątpliwym i bardzo ważnym efektem zdrowot­nym tego leczenia jest uzyskanie prawidłowych warunków zgryzowych, czyli równomiernego obciążenia zębów - poprawa funkcji odgryzania, żucia, a nawet zmia­na szerokości dróg oddechowych i poprawa komfortu snu. Często pacjenci, którzy przeszli taki zabieg, przestają chrapać i mieć na przykład bezdechy nocne. Wady wymagające leczenia chirurgicznego często stwierdzane są w bardzo wczesnym wieku, u dzieci. Niektórzy zadają sobie pytanie, czy ma sens wcześniejsza terapia ortodontyczna, jeśli rozważany jest w przyszłości zabieg ortognatyczny. Otóż, oczywiście, że ma, bo zmniejsza zakres zabiegu chirurgicznego, któremu planujemy poddać pacjenta w przyszłości.

Czy dorośli pacjenci zgłaszają się też na zwykłe leczenie ortodontyczne polegające na korekcji wad zgryzu?

- Jak najbardziej, zgłaszają się również z wadami wymagającymi tylko kosmetycznej korekty ustawienia zębów.

W jakim wieku leczenie ortodontyczne dorosłych ma sens?

- Uważam, że w każdym wieku ma sens. Czasem na­wet drobna szpara między zębami jest ogromnym problemem estetycznym i uciążliwością dla pacjenta. Kie­dyś dorośli pacjenci nie mieli możliwości leczenia. Obec­nie je mają. Aparaty stałe są bardzo skuteczne, pozwalają na bardzo precyzyjną kontrolę i korektę pozycji zębów bez względu na wiek.

Czy NFZ refunduje leczenie ortodontyczne osób dorosłych?

- Poza wspomnianymi wcześniej zabiegami chirurgii ortognatycznej, lecze­nie ortodontyczne aparatami stałymi jest odpłatne. Dysponujemy dziś różnymi aparatami. Mogą być one wykonane ze stali nierdzewnej, tytanu, złota, porcelany. Mogą być mocowane na zewnątrz zębów i od wewnątrz - jest to tak zwana technika językowa - na przykład incognito.

Aparat ortodontyczny to, jak powszechnie wiadomo, spory - wydatek. Jakie są ich ceny?

- Najtańszy aparat kosztuje około 1500 złotych, droższe - nawet 2-3 tysiące złotych. Aparat trzeba nosić przez dwa lata. Nie działa on jednak w sposób automatyczny, leczenie ortodontyczne wymaga regularnych wizyt kontrolnych.