Pociągi w Budowie. Sieć połączeń z centralą

Południowa część dawnego powiatu słupskiego od zawsze obfitowała w lasy i drewno, które było bardzo potrzebne dla szybko rozwijającej się pruskiej gospodarki. Pomimo obfitości drewna nie było możliwości jego efektywnego transportu, dlatego zapotrzebowanie na ten surowiec wymusiło na Niemcach podjęcie strategicznej decyzji o budowie linii kolejowej ze Słupska do Budowa i rozwoju linii kolejowych łączących siecią cały powiat z centralą w Słupsku. W jedną stronę miało iść drewno (drewno było potrzebne do kopalni - palono w większości torfem), zboże, ziemniaki, żywica i żwir oraz kamienie (potrzebne do masowego utwardzania dróg). W drugą stronę zaś nawozy rolnicze i inne towary. Linia kolejowa ożywiła także ruch pasażerów i mieszkańców i umożliwiła robotnikom sezonowym szybsze przemieszczanie się po kraju.

Ze Słupska do Budowa
Pozostałości budowli ziemnych po linii kolejowej biegnącej ze Słupska do Budowa podziwiać możemy do dzisiaj. Najlepiej widoczne są za Dębnicą Kaszubską w stronę Bytowa.
Linia biegła po lewej stronie awaryjnego pasa startowego i ciągnie się po lewej stronie wzdłuż obecnej ulicy, tworząc nasyp. Przy leśnych zakrętach przed Niemczewem przecina ulicę i biegnie wydrążonym w ziemi tunelem. Następnie przechodząc w nasyp.

Potem malowniczo wije się za łąkami przy lesie. Najbardziej znaną budowlą jest tak zwana wieża ciśnień w Budowie (budynek, z którego napełniano wodą lokomotywę parową).
Budowa linii trwała jednak kilkanaście lat od 1894 roku do 1909 roku i oddawano ją do użytku etapami. Najpierw w 1894 roku oddano odcinek ze Słupska do Dębnicy Kaszubskiej.
Następnie rok później przedłużono do Jamrzyna, w 1905 roku do Motarzyna i w 1906 roku do Budowa. W każdej z tych miejscowości zatrzymywał się pociąg. Łącznie linia kolejowa ze Słupska do Budowa mierzyła długość 37,73 km.

Stolper Kreisbahnen AG
Początkowo linia kolejowa do Budowa (jak i inne linie lokalne) była własnością spółki Stolpetalbahn (niem.- słupskie koleje). W 1929 roku spółka uległa reorganizacji i zmieniła nazwę na Stolper Kreisbahnen AG (niem. - Słupskie Koleje Powiatowe S.A.).

Łącznie spółka obsługiwała kilka linii kolejowych i oprócz trasy do Budowa pociągi kursowały na trasach Słupsk-Klęcino, Gąbino-Ustka, Komino- Smołdzino, Klęcino-Cecenowo, a łączna długość linii kolejowych wynosiła prawie 120 km. Na trasach kursowały głównie składy zmienne, tj. składające się w zależności od potrzeb z wagonu osobowego oraz wagonów towarowych. Początkowo na trasie krążyły lokomotywy o nazwie Vulcan produkowane w Szczecinie. Później do przewozu osób spółka zakupiła wagony osobowe, które posiadały własny napęd, najczęściej spalinowy. Później również kursowały wagony o napędzie elektrycznym.

Liczby z raportu

Jak wynika z wydawanego rocznika Jahresbericht Stolpetalbahn (raportu rocznego kolei słupskich za okres od 1 kwietnia 1928 do 31 marca 1929) kapitał aukcyjny spółki w 1929 roku wynosił 1 188.000 ówczesnych marek z rozbiciem na poszczególne udziały - 546 akcji powiat Słupsk (45,96 proc).
244 akcje prowincja pomorska (20,54 proc.) i państwo pruskie 398 akcji (33,50 proc.). Poszczególne udziały nie uległy w późniejszych latach zmianom. Dochody spółki kształtowały się różnie i w latach 1928/1929 dochód wyniósł 576.337,99 marek, z czego największy zysk przyniosły przewozy towarowe - 417944 marek. Natomiast najmniejszy dochód przyniosły przewozy zwierząt - 5798 marek. Rocznik przedstawia również tabele wydatków operacyjnych ponoszonych przez spółkę i wyszczególnia, wydatki, z czego np. 175347 marek zostało wydane na wydatki osobowe. Całość wydatków z funkcjonowaniem spółki zamknęła się w kwocie 463443 marki, co daje łączny zysk spółce w kwocie 112894 marki. Jak widać było to przedsięwzięcie bardzo dochodowe, jednak lata rozkwitu spółki i największych zysków miały nadejść w latach 30. XX wieku. Jeżeli chodzi o liczbę sprzedanych biletów, to również liczby wyglądają dość imponująco. Od 31 marca 1928 do 1 kwietnia 1929 sprzedano 115.915 biletów, z czego 86.636 były tak zwanymi biletami zwykłymi. Jako ciekawostkę można podać, że sprzedano również ponad 15.000 biletów niedzielnych. Ponadto miesięcznie sprzedawano około 1000 biletów miesięcznych oraz 299 biletów wojskowych. Jeżeli chodzi o ruch pasażerów, to przewieziono 166.700 osób. A jeśli chodzi o przewóz towarów, to przewieziono 198 556 ładunków ciężkich, 3860 ładunków określanych jako drobnica oraz 1132 miarki mleka. Analogicznie ilość ładunków towarów i osób także zwiększała się w latach 30.

Słupskie koleje zakończyły żywot tak jak większość innych firm pomorskich w marcu 1945 roku. Linia kolejowa w maju 1945 roku, kiedy to została rozebrana przez Rosjan i wywieziona do ZSRR. O jej świetności świadczą pozostałości budynków, które możemy oglądać do dziś.