Prawo jazdy - czy to przywilej młodości? Kierowcy seniorzy w ruchu drogowym

92-letnia kobieta z powiatu kartuskiego jechała volkswagenem na rynek w Sopocie. Była już blisko celu - bo w Gdańsku - jednak nie dość, że nie trzymała się swojego pasa i jechała wężykiem, to jeszcze jechała bardzo wolno. Jakie było zdziwienie policjantów, gdy zobaczyli, że za kółkiem nie siedzi pijany kierowca, a seniorka słusznego wieku, która nie potrafiła określić, w jakim mieście się znajduje. Na miejsce wezwano karetkę pogotowia. Ratownicy zbadali 92-latkę i stwierdzili, że nie wymaga hospitalizacji, ale że jej stan zdrowia wynikający z podeszłego wieku wskazuje na to, że nie powinna już kierować pojazdami.

Policjanci zakazali kobiecie dalszej jazdy i poinformowali ją, że wystąpią z wnioskiem o skierowanie jej na badania lekarskie, które stwierdzą, czy może ona nadal kierować pojazdami. Nikt z rodziny nie był w stanie pomóc seniorce, więc na miejsce wezwano lawetę, która przewiozła 92-latkę i jej samochód do domu.

Niestety, w Słupsku - w lutym - jazda 73-letniego kierowcy zakończyła się tragicznie. Podczas prowadzenia samochodu mężczyzna zasłabł - jak wynika z opinii biegłego - z przyczyn kardiologicznych. Na głównej ulicy miasta zjechał na przeciwległy pas ruchu, a dalej na chodnik. Zginęła 76-letnia kobieta, która tamtędy szła. Czy tego zdarzenia można było uniknąć, gdyby kierowcy w podeszłym wieku przechodzili regularne badania lekarskie?

- Przepisy polskiego prawa nie wskazują górnej granicy, do kiedy osoba może kierować pojazdami mechanicznymi. Jednak w pewnym wieku - pomimo niezależności, jaką daje prowadzenie samochodu - należy zrezygnować z kierowania pojazdami. Wraz z wiekiem pogarsza się wzrok, obniża się koncentracja i spowalnia się czas reakcji, spada koordynacja ruchowa. Osoby starsze mają mniej wyostrzone zmysły, co przejawia się pogorszeniem wzroku czy też słuchu, mniejszą sprawnością fizyczną oraz refleks - mówi mł. asp. Łukasz Kirkuć, z zespołu prasowego Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku.

- Każdy kierowca, niezależnie od wieku, powinien ocenić, czy jego umiejętności, stan zdrowia, aktualne samopoczucie i przyjmowane leki pozwalają na bezpieczne prowadzenie pojazdu. Osoby cierpiące na przewlekłe choroby, np. cukrzycę powinny zwrócić na to szczególną uwagę. Należy dokładnie sprawdzać, jak przyjmowane leki wpływają na nas i czy po ich przyjęciu można prowadzić samochód. Policjanci - w przypadku stwierdzenia, że dany kierowca może mieć problemy zdrowotne, które mogą mieć wpływ na prowadzenie przez niego pojazdu - mają prawo złożyć wniosek do starostwa o skierowanie go na dodatkowe badania - wyjaśnia Kirkuć.

Przeciwnikiem ustalania górnej granicy wieku dla kierowców jest Roman Nowak, dyrektor Pomorskiego Ośrodka Ruchu Drogowego w Gdańsku.

- Żaden incydent na drodze nie może budować reguły. Na naszych drogach dochodzi do różnych sytuacji i to z udziałem ludzi w każdym przedziale wiekowym - i młodych, i takich z kilkunastoletnim stażem za kierownicą. Nie uważam, aby istniała jakakolwiek granica wieku, która powodowałaby, że dokument prawa jazdy należy oddać - mówi dyrektor PORD.

- Wychodzę z założenia, że umiejętności, jak i predyspozycje do prowadzenia pojazdu są bardzo indywidualne i nie zawsze zależą od wieku kierowcy. To prawda, że u seniorów istnieje wydłużony czas reakcji, słabszy wzrok czy słabszy słuch, także leki, które codziennie są zażywane, mogą mieć wpływ na prowadzenie pojazdu. Uważam jednak, że każdy sam powinien sobie indywidualnie odpowiedzieć na pytanie, czy dalsze prowadzenie przez niego pojazdu jest bezpieczne, czy też lepiej skorzystać z pomocy sąsiada, czy rodziny, aby dotrzeć w określone miejsce bezpiecznie - uważa.

Dzisiaj o tym, na jak długi okres wydawany jest dokument prawa jazdy, decyduje lekarz w przypadku osoby, która ma wydawany ten dokument po raz pierwszy. Następuje to jeszcze przed rozpoczęciem kursu na prawo jazdy.

- Lekarz orzecznik stwierdza, czy dokument może być wydany na lat 5, 10 czy maksymalnie 15. Potem trzeba powtórzyć badania, aby przedłużyć ważność dokumentu - wyjaśnia Roman Nowak. - Są jeszcze osoby, które mają dokument wystawiony bezterminowo, ale te dokumenty również mają swój termin ważności. Posiadacze bezterminowego prawa jazdy będą musieli wymienić je pomiędzy 2028 a 2033 rokiem. Jednak w zakresie kategorii motocyklowych, kategorii B i BE nie będą wymagane orzeczenia lekarskie, tylko wypełnienie wniosku oraz załączenie zdjęcia - wyjaśnia.

Zdaniem dyrektora gdańskiego PORD, seniorzy nie są dużym zagrożeniem na drogach.

- Bywa, że seniorzy do zdawania egzaminu na prawo jazdy zmusiła sytuacja życiowa. Zdarza się, że małżonek umiera i aby sobie poradzić w życiu, ta druga osoba jest zmuszona do prowadzenia auta - mówi Nowak. - Seniorzy charakteryzują się dużą precyzją i skrupulatnością - zarówno na placu manewrowym, jak i w ruchu drogowym. Nie są to osoby, które wykazują brawurę, czy też nonszalancje za kierownicą. Pamiętam pana, który uczył się jeździć w wieku 60 lat. Analizował wszystko, co tylko można było jeśli chodzi o ruch drogowy. Chłonął wiedzę i chciał bardzo się nauczyć. Zdał za drugim razem. U młodych brawura często kończy się tragicznie, seniorzy mają spore doświadczenie życiowe i zdają sobie sprawę z zagrożeń, z tego, że jeden nieprzemyślany ruch może być tragiczny w skutkach. Nie kategoryzowałbym, że seniorzy są zagrożeniem dla ruchu drogowego. Codziennie mamy na naszych drogach wypadki z udziałem rożnych kierowców - często bardzo młodych ludzi, jak i seniorów. Nie wrzucałbym do jednego worka całej grupy tyko dlatego, że wydarzyła się jakaś niebezpieczna sytuacja. Jestem przeciwnikiem budowania reguły z incydentu - uzasadnia dyrektor PORD.

W liczbach

Jego zdanie potwierdzają policyjne statystyki. W minionym roku w Pomorskiem kierowcy powyżej 60. roku życia byli sprawcami 243 wypadków drogowych i blisko trzech tysięcy kolizji. Wydaje się, że to sporo, jednak tak naprawdę 75 procent wszystkich tych zdarzeń spowodowali młodsi kierowcy.

- Te 243 wypadki, które spowodowali kierowcy powyżej 60. roku, to 15,24 proc. ogólnej liczby wypadków drogowych w województwie pomorskim w 2022 roku. Najwięcej wypadków spowodowali kierowcy w przedziale wiekowym 25-39 lat - 445 (27,9 proc. ogólnej liczby) oraz w wieku 40-59 lat - 413 (25,9 proc. ogólnej liczby) - informuje mł. Asp. Kirkuć z KWP w Gdańsku.

Podobnie sytuacja wygląda w przypadku kolizji.

- Kierujący powyżej 60. roku życia byli sprawcami 2993 kolizji drogowych, co stanowi 13,55 proc. ogólnej liczby kolizji w województwie pomorskim. Najwięcej kolizji spowodowali kierujący w przedziale wiekowym 25-39 lat - 5662 (25,63 proc.) oraz w wieku 40-59 lat - 4839 (21,91 proc.) - mówi Kirkuć. - W przypadku kierowców w kategorii „60 plus” dużą rolę odgrywa rodzina, bo to najbliżsi wiedzą, jakie schorzenia ma taka osoba, która prowadzi. To oni powinni w pierwszej kolejności interweniować i rozmawiać z osobą, co do której zachodzi podejrzenie, że nie jest już w stanie samodzielnie kierować pojazdem

W opinii psychologa

Zgadza się z tym Agnieszka Suska, psycholog transportu w Poradni Psychologicznej SMART przy Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego w Słupsku.

- Górna granica wieku dla wszystkich? Nie jest to dobry pomysł. Każdy z nas funkcjonuje inaczej i widzę to na co dzień w mojej pracy. Zalecałabym jednak, aby osoby w starszym wieku wysyłać na badania psychologiczne. Sprawność psychoanalityczna spada, refleks jest coraz mniejszy, czas reakcji i droga hamowania mocno wydłużona. Seniorzy, którzy przychodzą do mojego gabinetu właśnie z czasem reakcji mają największy problem. Jest to związane z postępującymi zmianami demencyjnymi. Do tego dochodzą problemy laryngologiczne i okulistyczne, bo starsze osoby po prostu słyszą i widzą gorzej - mówi Agnieszka Suska. - Przyszedł kiedyś do mnie pan, który miał blisko 80 lat i sam dla siebie chciał sprawdzić, czy wszystko z nim w porządku. Miał jednak nadzieję, że tylko potwierdzi swoją zdolność do prowadzenia pojazdu. A tu niestety wyszło, że są poważne przeciwwskazania, o czym napisałam w oświadczeniu No i pan się mocno obruszył i fuknął, że niepotrzebnie tu przychodził, bo jakieś bzdury opowiadam - wspomina psycholog.

Podkreśla, jak ważna jest tu rola najbliższych.

- Sama, będąc jeszcze nastolatką, przestałam się czuć pewnie w maluchu ze swoim dziadkiem, który męczył silnik auta i nie słyszał, że należałoby zmienić bieg na wyższy. Powiedziałam babci, iż więcej z dziadkiem nigdzie nie pojadę. Ona w delikatny sposób zasugerowała, aby maluchowi dał już spokój. Często to właśnie najbliżsi - w trosce o bezpieczeństwo kierowcy - chowają mu kluczyki albo po prostu sugerują wykonanie badań. Sprawę trzeba załatwić zdecydowanie, ale delikatnie, aby nie sprawić przykrości tej osobie. Trzeba jej powiedzieć, że to wyłącznie z troski o nią. Często samodzielne prowadzenie pojazdu to dla tej osoby wyznacznik samodzielności i niezależności. Ona nie chce nikogo prosić o pomoc, dlatego tłumaczy, że pojedzie tylko do sklepu, tylko do lekarza… Ale niestety, nawet krótka przejażdżka może się zakończyć tragicznie.

Pani Agnieszka podkreśla jednak , że nie można mierzyć wszystkich jedna miarą.

- Osoby nawet po 80, ale wciąż aktywne zawodowo - jak taksówkarze - czy udzielające się na co dzień, pracujące z ludźmi, mają dużo lepsze wyniki jeśli chodzi o refleks, czy uwagę. To po prostu też styl życia tej osoby - mówi psycholog.