Przedwojenne wielkanocne zwyczaje i obyczaje. Siuda Baba, degowanie

Historia świąt wielkanocnych ma swój początek w 325 roku. Wtedy to na soborze nicejskim ustalono, że Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego będzie się obchodzić co roku, w pierwszą niedzielę po wiosennej pełni księżyca. To znaczy, że Wielkanoc jest świętem ruchomym, które najwcześniej może wypaść 22 marca, natomiast najpóźniej 25 kwietnia. Dawniej w tym dniu inscenizowano triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy.

Z Wielkanocą związanych jest wiele zwyczajów. To przygotowywanie pisanek i palm wielkanocnych, święcenie pokarmów, śmigus-dyngus (obchodzonym w drugi dzień świąt, kiedy to wszyscy wzajemnie oblewają się wodą, co ma symbolizować oczyszczenie z brudu i grzechu).

Kaszubi mieli i mają (choć współcześnie są one zapomniane) swoje wielkanocne zwyczaje i tradycje.

- Wielki Piątek nosi nazwę Płaczebóg. Był to dzień oficjalnego płaczu, bo jeśli Pan Bóg w piątek płakał, to i ludzie muszą płakać. Dawniej, kto nie płakał, był smagany rózgą. W Wielki Piątek milkły dzwony, zamiast nich używało się kołatek. Do dziś w niektórych parafiach młodzi chłopcy obchodzą kościół z knarami i sznerami (klekotki - dop. autora), by odstraszyć złe duchy od grobu Chrystusa. Węgiel z ogniska rozpalanego przed liturgią Wielkiej Soboty zabierano do domu i zapalano, by zapewnić rodzinie szczęście, bądź rozsypywano wokół domu dla ochrony przed piorunami – opisuje Stanisław Geppert w publikacji "Jastrowe (Jastra to kaszubska nazwa Wielkanocy) zwëczi na Kaszëbach"

W okresie świąt należało wykąpać się w wodzie z rzeki lub jeziora - miało to zapewnić piękną cerę oraz chronić od chorób i uroków. - Według różnych źródeł, kąpieli tych dokonywano przed rezurekcją, po niej bądź w wielkanocny poniedziałek. Idąc do wody i z powrotem nie wolno było rozmawiać ani oglądać się za siebie. Gdzieniegdzie pędzono do wody również bydło i konie, by w ciągu roku były zdrowe. Przyniesiona wówczas woda zmieszana z krwią upiora uwalniała chorego od dolegliwości - pisze Geppert.

Na Kaszubach kiedyś nie obchodzono lanego poniedziałku. Śmigus-dyngus był suchy. Zwane go deguse - To poniedziałkowy zwyczaj chłostania dziewcząt i młodych mężatek dëgówkami - rózgami z jałowca bądź brzeziny. Zwyczaj ten do dziś jest żywy, a dziewczęta raczej nie starają się go unikać, bo jego intensywność świadczy o powodzeniu. O tych, które pominięto przy chłostaniu mawiano, że nie znajdą szybko męża. Wtorek był dniem rewanżu. Obiektem ataków byli chłopcy - opisuje Geppert. Powszechne było, że chłopcy za smaganie dziewcząt rózgami dostawali od gospodarzy zapłatę. Były to przede wszystkim jajka, kiełbasa, słonina.

Siuda Baba to dawny, polski zwyczaj ludowy obchodzony w poniedziałek wielkanocny, który współcześnie zachował się jedynie w podkrakowskich wsiach. Siuda Baba to mężczyzna przebrany za usmoloną kobietę w podartym ubraniu. Chodzi od domu do domu w towarzystwie Cygana i kilku krakowiaków, zbierając datki i szukając młodych panien, by wysmarować je sadzą. Tradycja ta nawiązuje do wiosennych słowiańskich obrzędów wypędzania zimy.