Przemęczenie i niskie zarobki. Pod pielęgniarskim czepkiem kryją się problemy

Jutro, 12 maja, obchodzony będzie Międzynarodowy Dzień Pielęgniarek. To dobra okazja, aby poznać problemy trapiące tę grupę zawodową.

Ola pracowała na oddziale wewnętrznym w szpitalu na Pomorzu blisko 10 lat.

- Kochałam tę pracę, ale byłam wiecznie zmęczona. Interna jest najgorszym oddziałem. Największym w szpitalu, z największą umieralnością - zaczyna opowiadać filigranowa 35-latka. - Było mi bardzo ciężko. Większość pacjentów to ludzie starzy z wieloma chorobami, często leżący i niesamodzielni. Ich podnoszenie, zmienianie pieluch było ponad moje siły. Musiałam sama korzystać z pomocy fizjoterapeuty, tak miałam obciążony kręgosłup. Do tego nocne dyżury, na których byłyśmy w bardzo ograniczonym składzie. Bywało, że włączały się alarmy jednocześnie na kilku salach. Musiałyśmy podejmować decyzje, czyje życie ratować. To było okropne - opowiada. - Było nas zdecydowanie za mało. Wszystkie byłyśmy notorycznie zmęczone.

Ola zrezygnowała z pracy w szpitalu, gdy urodziła córeczkę.
- Zaszłam w ciążę, więc poszłam na zwolnienie. Nie byłam w stanie pracować przy obłożnie chorych pacjentach. Po macierzyńskim wróciłam na chwilę do szpitala, ale szybko zrezygnowałam. Nie mogłam pozwolić sobie na pracę w takim systemie. Nigdy nie było mnie w domu, a córeczka mnie potrzebowała - opowiada. - Do tego codzienny widok umierających ludzi działał na mnie coraz bardziej depresyjnie.

Ola znalazła pracę w prywatnej przychodni. Jest zadowolona. Szpitala jej jednak brakuje.
- Przychodnia to nie to samo. Prawdziwe życie jest w szpitalu, dlatego biorę kilka dyżurów w miesiącu. Nie ukrywam, że też dla pieniędzy. Są naprawdę dobrze płatne. Ale tam nie bierze się pieniędzy za nic. To naprawdę bardzo ciężka i odpowiedzialna praca dla osób odpornych na stres, zmęczenie, silnych psychicznie - mówi Ola i dodaje. - Gdybym dziś miała wybierać zawód, wybrałabym położnictwo. Wolałabym oglądać cud narodzin niż śmierć i zmieniać małe pieluszki, niż w rozmiarze XXL.

Ola w zawodzie pracuje nadal, jednak wiele młodych kobiet rezygnuje, ponieważ jest to praca ponad ich siły. Część wyjeżdża za granicę, gdzie przyjmowane są z otwartymi ramionami, jako bardzo dobrze wykształcona kadra, gdzie jest lepiej doceniana finansowo.

W całym kraju zarejestrowanych jest 304 365 pielęgniarek, w tym 8845 mężczyzn. Jednak czynnych zawodowo jest już tylko 236 tysięcy. Z kolei położnych jest tylko 41 337, w tym 80 mężczyzn, a pracujących w zawodzie jedynie - 29 336.
Nadzieja w młodych studentkach. O te z pielęgniarstwa na Akademii Pomorskiej w Słupsku zabiega rokrocznie Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Słupsku.

- W ostatnim roku przyszło sporo dziewcząt od razu po licencjacie i one poszły pracować w oddziałach, gdzie - nie powiedziałabym, że jest lekko. To onkologia z chemioterapią, chirurgia, interna. Jednak dziewczyny wiedziały od początku, że chcą pracować w środowisku takim, do jakiego były przygotowywane w czasie kształcenia. Wiele z nich kontynuuje naukę na studiach magisterskich i robi kursy specjalistyczne. Ma to znaczenie przy wynagrodzeniu. Zawsze jako pielęgniarki zarabiałyśmy uwłaczające pieniądze. Teraz zaczęto w końcu powolutku doceniać nasze kwalifikacje - mówi Ewa Kaczmarzyk, przełożona pielęgniarek w słupskim szpitalu.

W tej chwili początkująca pielęgniarka - po 3-letnich studiach licencjackich zarabia 5322 brutto. Wynagrodzenie rośnie sukcesywnie - więcej zarabia pielęgniarka po studiach magisterskich, a jeszcze więcej, gdy do tego zrobi specjalizację. Wtedy - według tzw. siatki płac - zarobi ponad 7 304 tys. zł brutto. Dodatkowo płatne są nocne dyżury.
Problemem były zasady zatrudniania w poszczególnych placówkach medycznych - jedne płaciły pielęgniarkom uwzględniając ich kwalifikacje zawodowe, inne za tyle, ile było wymagane na danym stanowisku.

- Zarząd słupskiego szpitala stanął na wysokości zadania i płaci naszym pielęgniarkom za ich kwalifikacje. Osoby z wykształceniem magisterskim i specjalizacją mają jednak w zakresie swoich obowiązków dodatkowe zadania - mówi Ewa Kaczmarzyk.
W tej chwili w słupskim szpitalu zatrudnione są 623 pielęgniarki i 24 pielęgniarzy oraz 50 położnych. To jednak wciąż mało. Pielęgniarek brakuje głównie w oddziałach zachowawczych, w których opieka nad pacjentem jest dużo cięższa.

- To oddziały internistyczny, gdzie większość pacjentów jest leżących, wymagających kompleksowej opieki i pielęgnacji. Zatrudniamy dużą grupę opiekunów medycznych, którzy są dla nas ogromnym wsparciem, ale nie zastąpią pielęgniarek. Mamy nadzieję, że tegoroczni absolwenci pielęgniarstwa i położnictwa przyjdą do nas do pracy po obronie pracy licencjackiej - ma nadzieję szefowa pielęgniarek w słupskim szpitalu. - Od ręki zatrudnilibyśmy co najmniej 20 pielęgniarek - dodaje.

To jednak nie praca dla każdego

- Jeżeli uda się pogodzić pracę zarobkową z pasją i powołaniem, jest to sytuacja komfortowa. Ważna jest też sumienność i dokładność. Liczy się empatia i opiekuńczość. Naszym obowiązkiem jest wspieranie pacjenta w powrocie do zdrowia, musimy się więc do niego odpowiednio odnosić - z szacunkiem i troską - podkreśla Ewa Kaczmarzyk.

Pewne jest, że pielęgniarkom bezrobocie nie grozi.

- Rynek wchłonie każdą liczbę pielęgniarek i położnych. Na absolwentów szkół pielęgniarskich praca czeka. Walka o nich trwa. Placówki służby zdrowia o nich zabiegają. Problemem jest deficyt kadry. Skala przepaści demograficznej, która przez lata się wykształciła pomiędzy obecnie pracującymi pielęgniarkami a tymi, które teraz wchodzą do systemu, jest ogromna. To jest 20 lat błędnej polityki państwa, która nie dbała o warunki i wynagrodzenie pielęgniarek i położnych. To spowodowało, że atrakcyjność tego zawodu była bardzo niska - mówi Sebastian Irzykowski, przewodniczący Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Słupsku. - Ostatnie lata przyniosły wzrost wynagrodzeń oraz normy zatrudnienia, które lepiej lub gorzej, ale są respektowane. To spowodowało, że jest coraz więcej studentów pielęgniarstwa, a pielęgniarki, które zawiesiły pracę, wracają do zawodu. Bo mieliśmy taką sytuację, że absolwenci kończyli pielęgniarstwo, ale nie podejmowali zawodu, ponieważ uznawali, że nie należy wiązać się z zawodem, który stwarza im niekorzystne warunki pracy.

Teraz to się zmienia.

- Rozszerzyły się też nasze kompetencje. Pielęgniarka nie jest już zawodem pomocniczym, ale samodzielnym. Możemy samodzielne ordynować niektóre leki, możemy badać pacjenta, możemy kierować na różnego rodzaju badania.
Na terenie działania OIPiP w Słupsku pracuje około 2100 pielęgniarek i 300 położnych.

- Zapotrzebowanie na opiekę pielęgniarki określa się według przelicznika na liczbę mieszkańców. W kraju, jak i w województwie pomorskim ten wskaźnik zbliża się do pięciu pielęgniarek na tysiąc mieszkańców, w krajach zachodniej Europy ta liczba wynosi dziewięć, więc powinniśmy podwoić liczbę pielęgniarek, aby była ona satysfakcjonująca - uważa Irzykowski.

Sytuację ratują emerytki

- Gdyby dzisiaj odeszły wszystkie pracujące emerytki, część placówek medycznych i oddziałów szpitalnych musiałaby się zamknąć. Problem nie jest tak widoczny w podstawowej opiece zdrowotnej, bo tu nie ma całodobowych świadczeń medycznych. Jest za to widoczny w szpitalach, które muszą zapewnić opiekę pacjentom 24 godziny na dobę przez siedem dni w tygodniu - mówi Ewa Bogdańska-Bóll, przewodnicząca Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Gdańsku. - Studentów pielęgniarstwa wciąż jest za mało w stosunku do odchodzących na emeryturę.

Taka sytuacja jest w całym kraju. Także w województwie zachodniopomorskim.

- Deficyt w zawodzie pielęgniarki i położnej z roku na rok się pogłębia. Z danych Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych wynika, że średnio rocznie kończy studia pielęgniarskie około sześciu tysięcy pielęgniarek i położnych, a uprawnionych do emerytury jest około 10 tysięcy pielęgniarek i położnych. Luka, która powstaje z roku na rok, sumuje się. Z prognoz wynika, że w 2030 roku w systemie zabraknie 100 tysięcy pielęgniarek i położnych, czyli około 40 procent. Sytuację ratują pielęgniarki i położne, które pozostają w systemie pomimo ukończenia 60. roku życia - mówi Bożena Wojcikiewicz, przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Koszalinie. - Z danych z rejestru wynika, że w rejonie działania OIPIP w Koszalinie w ubiegłym roku prawo wykonywania zawodu odebrało 19 absolwentów pielęgniarstwa, a uprawnienia emerytalne uzyskały 134 pielęgniarki. Liczby mówią najlepiej, jak poważny mamy problem kadrowy.

Problemy pogłębia struktura wieku pielęgniarek i położnych. W kraju dla pielęgniarek to 54 lata, a położnych 51 lat. W OIPIP w Koszalinie średnia wieku jest wyższa dla pielęgniarek 57 lat, a dla położnych 56 lat. Większość stanowią pielęgniarki w przedziale wiekowym 55 lat i powyżej, to jest 58 proc. Pielęgniarki do 44. roku życia to zaledwie 11 proc. U położnych te przedziały wiekowe wyglądają podobnie. Z prognoz wynika, że w kraju w 2030 roku średnia wieku pielęgniarek będzie wynosić 60 lat, a dla położnych 55 lat. Aby sytuacja mogła się poprawić, rocznie musiałoby kończyć studia około 20 tysięcy absolwentów, czyli trzy razy tyle co obecnie.

- Pomimo poprawy warunków wynagrodzenia pracowników ochrony zdrowia, w tym naszej grupy zawodowej, nie obserwujemy zwiększonego popytu na studia pielęgniarskie - mówi Wojcikiewicz. - Problem chętnych do nauki zawodu tkwi w warunkach pracy, czyli w obciążeniach związanych z liczbą pacjentów, których należy objąć opieką. Wprowadzone w 2019 roku rozporządzeniem Ministerstwa Zdrowia normy zatrudnienia - jak wynika z sygnałów do nas docierających - nie są respektowane. Pielęgniarki i położne są przeciążone, powoduje to coraz częściej występowanie zjawiska wypalenia zawodowego i zwiększenie współczynnika chorobowości wśród naszych koleżanek i kolegów. Z tego powodu istnieje potrzeba wprowadzenia urlopu na poratowanie zdrowia. Należy także zintensyfikować prace związane z wprowadzeniem do systemu opiekuna medycznego, jako zawodu wspierającego pielęgniarki i położne.

Współpraca: Joanna Boroń