Ratusz spod ziemi się wyłania

Rozpoczęte w centrum Lęborka w 2012 roku prace archeologiczne przynoszą nowe i zaskakujące odkrycia. W ubiegłym roku odkryto pozostałości dawnych kamienic, a nawet latryny. Obecne prace na placu Pokoju odkrywają kolejne tajemnice, m.in. pozostałości po dawnym ratuszu i średniowieczną drogę z drewnianych bali. Jako ciekawostkę trzeba podać, że poziom ówczesnego gruntu znajdował się ponad metr niżej niż obecnie. Podczas prac odnaleziono również cokół po pomniku Wielkiego Elektora Fryderyka Wilhelma, który odsłonięto 20 lipca 1908 roku.

Rada miejska z tradycjami
Dawny ratusz powstał prawie w tym samym czasie, gdy lokowano miasto. Zajmował środek średniowiecznego rynku. Był to niewielki budynek, ale spełniał swą rolę. Tym bardziej że rada miejska nie stanowiła wówczas władzy, a jedynie była organem doradczym wójta krzyżackiego, który władał w zamku.

Był to organ ośmioosobowy, wybierany przez burmistrza i składał się z bardzo bogatych mieszczan. Do dziś nie zachował się żaden obraz ani rycina pierwszej siedziby rady, a obecne prezentacje mogą odzwierciedlać przypuszczalny jego wygląd. Z źródeł historycznych wynika, że budynek został dość mocno uszkodzony w wyniku wielkiego pożaru miasta, który wybuchł w nocy z 24 na 25 marca 1658 roku (spaliło się wówczas 60 procent domów w ówczesnym Lęborku). W czerwcu 1682 roku ratusz znów spalił się w wielkim pożarze miasta, przez co podjęto decyzję o jego generalnej odbudowie.

Nadmienić należy, że rada była również organem sądowym, tj. ciałem odwoławczym w przypadku drobnych przestępstw, w których orzekał sąd. Ponadto nadzorowała cechy i zajmowała się ściąganiem podatków.

Rathaus wielofunkcyjny**
Odbudowany wówczas rathaus (budynek po prawej stronie) zachował się do XIX wieku i został uwieczniony na fotografiach i rysunkach. Potrzeba wymusiła, że budynku używano nie tylko do pracy rady miejskiej, ale stał się wówczas faktycznym sercem miasta i centralnym budynkiem rynku.
Rajcy używali tylko dwóch pomieszczeń znajdujących się na parterze. Na tej samej kondygnacji znajdowała się siedziba bardzo ważnej instytucji - straży pożarnej. Urzędował tam również komornik oraz w jednym pomieszczeniu umieszczono mieszkanie służbowe. Na pierwszym piętrze budynku znajdowało się duże pomieszczenie, gdzie zbierali się miejscowi ewangelicy i odprawiali swoje nabożeństwa.
Podupadający ratusz został odnowiony w 1828 roku i przetrwał do 1874 roku, kiedy go całkowicie rozebrano. Decyzja burmistrza Bartholdy'ego musiała być dość kontrowersyjna, gdyż wywołała protesty mieszczan oraz krytykę ze strony konserwatora zabytków. Jednak była ostateczna i podparta pragmatycznym stwierdzeniem, że budynek utrudnia handel i komunikację w mieście. W listopadzie 1875 roku oddano do użytku nowoczesny rynek, na którym nie było widać nawet śladów ratusza. Całość była wybrukowana i oświetlona.
Przy ratuszu pręgierz
Budynek ratusza stanowił istotny element zabudowy rynku. Z południowej jego strony przylegał do niego dom zajmowany przez duchownych ewangelickich (dwupiętrowy o konstrukcji szkieletowej). Ponadto część zabudowy rynku stanowiła również szkoła miejska. Całość dopełniał dziedziniec, na którym znajdowały się kramy rzemieślnicze oraz tzw. jatki, czyli kramy, na których sprzedawano mięso z uboju. Podkreślenia wymaga fakt, że na rynku znajdowała się również waga miejska oraz postrach ludzi spod ciemnej gwiazdy-pręgierz, przy którym wykonywano publicznie wyroki.
Niezmieniony przez 113 lat
Przez ponad 20 lat Rada Miejska Lęborka musiała obyć się bez swej siedziby. W tym czasie rajcy pracowali w kilku budynkach znajdujących się na terenie miasta. W tym czasie trwały już prace nad nowym. Budowano go z wielkim rozmachem i mimo 113 lat spełnia on do dzisiaj rolę, dla której go zbudowano. Budynek uroczyście oddano do użytku piątego stycznia 1900 roku i do dzisiaj stwarza imponujące wrażenie Potwierdza to kunszt XIX-wiecznych budowniczych. Budowla nawiązuje bryłą zewnętrzną do gotyckich średniowiecznych budowli krzyżackich i przypomina warowny zamek, zaś ściana frontowa jest kopią ściany frontowej dawnego ratusza (odbudowanie frontu było jednym z warunków zburzenia starego ratusza). Zbudowano go z czerwonej cegły (szkliwionej przy drzwiach wejściowych i oknach) na rzucie litery L.
Sala Rajców
Najważniejszym pomieszczeniem ratusza była Sala Rajców znajdująca się na pierwszym piętrze. Był to ukłon w stronę tradycji, gdyż starsi urzędnicy pamiętali Salę Rycerską, na której zapadały najważniejsze decyzję dla miasta i lęborczan. Jest to pomieszczenie imponujące, z drewnianym stropem z dekoracjami. Zaś osiem okien w pomieszczeniu zdobią witraże, które ufundowała miejscowa szlachta.
W każdym skrzydle znajduje się herb każdego z fundatorów otoczony wzorem z kolorowych szklanych płytek oraz napis w gotyku, kto jest właścicielem herbu. W górnych partiach witraży łuk zdobią naprzemiennie pruski orzeł oraz herb Lęborka. Do dzisiaj nie zachowały się jednak wszystkie witraże. Ciekawostka może być fakt, że jeden z witraży ufundował znany lęborski przedsiębiorca Pretzel. Sala Rajców spełnia doskonale swoja rolę do dzisiaj i jest nadal niemym świadkiem burzliwych obrad.
Odsłonięty 20 lipca 1908 roku na rynku miejskim w Lęborku pomnik Wielkiego Elektora Fryderyka Wilhelma był kopią pomnika berlińskiego. Druga została odsłonięta w 1913 r. w Piławie. Uroczystość odsłonięcia pomnika miała charakter polityczny, bo ten władca Prus uznawany był za twórcę potęgi militarnej tego państwa i prekursora zjednoczenia landów niemieckich. Pomnik był często uwieczniany na popularnych lęborskich pocztówkach. **