Rok to wystarczający czas na naturalną ciążę. Czym jest problem bezpłodności?

Kiedy para, która stara się o dziecko bezskutecznie, powinna zdecydować się na wizytę u lekarza? Co jest tym czynnikiem przeważającym?

- O niepłodności mówi się w sytuacji braku ciąży pomimo regularnego współżycia w celach prokreacyjnych przez okres jednego roku. U zdrowej płodnej pary ciąża pojawia się raz na 4-6 cykli owulacyjnych. Okres jednego roku jest wystarczająco długi, aby uzyskać naturalną ciążę i po tym okresie powinno się zgłosić do lekarza specjalisty. Oczywiście w przypadku występowania u któregoś z partnerów poważnych chorób, przebytych operacji, wieku kobiety powyżej 35 lat, stwierdzonej endometriozy, nieprawidłowości w budowie macicy lub jajowodów zasadne jest wcześniejsze rozpoczęcie diagnostyki i leczenia. Istotne jest wówczas zebranie prawidłowego wywiadu dotyczącego regularności cyklu miesiączkowego, częstości współżycia i występowania chorób oraz przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki, między innymi: hormonalnej , ultrasonograficznej, badania nasienia u mężczyzny, sprawdzenia drożności jajowodów u kobiety.

Czy częściej z problemem bezpłodności borykają się kobiety, czy mężczyźni? Jaka jest statystyka? Z czego to wynika?

- Diagnozując bezdzietne pary, identyfikuje się 35 procent przyczyn po stronie kobiety i tyle samo po stronie mężczyzny. W 25 procentach problem dotyka obojga partnerów, w 3,5 procenta przypadków przyczyna pozostaje nieznana. Analizując sytuację kliniczną, okazuje się, że 3-5 procent przypadków to niepłodność bezwzględna, wymagająca donacji gamet, 7-15 procent to również niepłodność bezwzględna, jednakże możliwa do leczenia za pomocą dostępnych technik leczniczych. W 85 procentach przypadków mamy do czynienia jedynie z ograniczeniem sprawności rozrodczej, co objawia się długim, często nieakceptowanym czasem oczekiwania na dziecko.

Co jest problemem u kobiet, a co u mężczyzn?

- U kobiet najczęściej są to zaburzenia miesiączkowania i związany z nimi brak jajeczkowania, niska rezerwa jajnikowa, niedrożność jajowodów, wady anatomiczne narządu rodnego. U mężczyzn natomiast złe parametry nasienia i przyczyny z nimi związane, zaburzenia erekcji oraz wady anatomiczne.

Co wpływa na naszą sprawność seksualną? Czy można poprawić jakość plemników, wpłynąć na regularność jajeczkowania?

- Najczęściej identyfikacja konkretnych przyczyn osłabienia funkcji rozrodczych dla każdego indywidualnego przypadku jest niemożliwa. W tej sytuacji ważna jest znajomość czynników mających wpływ na płodność. I tak u mężczyzn zaliczamy do nich: zaburzone funkcje seksualne oraz choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, nadczynność tarczycy, nadciśnienie, a nawet choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, które z pozoru wydają się bardzo odległe. U kobiet - choroby metaboliczne, cukrzyca, nadczynność tarczycy lub zespół policystycznych jajników (PCOS) często prowadzą do zaburzeń jakościowych owulacji. Podobnie przebyte w przeszłości choroby, ich leczenie zachowawcze bądź operacje mogą mieć odległy wpływ na funkcje rozrodcze. Przykładem jest przechorowanie przez mężczyznę świnki w okresie dojrzewania lub naświetlanie z powodu leczenia choroby nowotworowej.

Operacje w obrębie miednicy lub jamy brzusznej u kobiet, włączając zapalenie wyrostka robaczkowego, mogą prowadzić do powstawania zrostów, które uniemożliwiają zapłodnienie lub są przyczyną ciąży pozamacicznej. Stosowanie wkładki domacicznej może powodować przewlekłe stany zapalne i zrosty, będące przyczyną powtarzających się poronień. Przebycie w przeszłości choroby przenoszonej drogą płciową (STD), na przykład rzeżączki, kiły lub chlamydiozy może objawić się problemami z rozrodem. Nawet opryszczka, niepowodująca niepłodności sama przez się, współwystępuje z mikroorganizmami, które mogą osłabiać zdolność macicy do utrzymania ciąży. Czynniki środowiskowe i warunki pracy oraz związane z tym narażenie na promieniowanie, środki chemiczne, niektóre pestycydy mogą mieć zasadniczy wpływ na męską płodność i produkcję nasienia. Podobnie kobiety pracujące przy rozpuszczalnikach chemicznych, podtlenku azotu, chlorku winylu mogą być zagrożone wczesnym poronieniem.

Jakie są sposoby leczenia niepłodności? Te najbardziej popularne, proponowane w koszalińskim szpitalu?

- W zależności od przyczyn niepłodności leczenie możemy podzielić na: leczenie pozwalające odtworzyć cykle owulacyjne, chirurgiczne leczenie nieprawidłowości anatomicznych oraz metody rozrodu wspomaganego. W chwili obecnej metody leczenia są bardzo zaawansowane i udaje się pomóc rozwiązać nawet najbardziej skomplikowane problemy.

W pierwszym przypadku leczenie odbywa się najczęściej ambulatoryjnie i dostosowane jest do zaburzeń hormonalnych, takich jak: hiperplolaktynemia, zespół PCO, choroby tarczycy, cukrzyca itp. W przypadku zaburzeń anatomii pomocna jest chirurgia ginekologiczna. Dzięki procedurom laparoskopowym można usuwać ogniska endometriozy, torbiele jajników, potworniaki, wodniaki jajowodów, zrosty w obrębie jamy brzusznej powodujące niedrożność jajowodową. W zespole PCO można dokonać zmniejszenia objętości tkanki jajnikowej. W histeroskopii potrafimy usuwać wszelkie zmiany utrudniające implantacje zarodka, takie jak: mięśniaki , polipy, przegrody jamy macicy. Wyżej wymienione procedury wykonujemy w oddziale ginekologii koszalińskiego szpitala.

Jakim parom można zaproponować zapłodnienie in vitro?

- Procedurę in vitro proponuje się parom, u których przyczyną niepłodności jest obustronna niedrożność jajowodów lub ich brak, nieprawidłowe parametry nasienia, ciężkie postacie endometriozy powodujące niedrożność, niepłodność idiopatyczna, czyli o niewyjaśnionym podłożu. Metodę tę zaleca się także parom, które podejmowały 3-6 nieudanych prób inseminacji domacicznej (czyli wprowadzenia nasienia partnera lub dawcy do organizmu kobiety), a także po kilku latach leczenia niepłodności.

Czasem próby zapłodnienia in vitro podejmuje się po krótszym leczeniu z uwagi na wiek kobiety. Im jest bowiem ona starsza, tym mniejsza jest jej płodność i ma mniejsze szanse na urodzenie dziecka, a zatem lepiej wcześniej podjąć próby zapłodnienia pozaustrojowego. Skuteczność zabiegu in vitro wynosi od 25 do 40 procent. I zależy od wieku kobiety, masy jej ciała, od tego, czy pali papierosy, czy leczy inne choroby oraz od tego, jak jej organizm reaguje na stymulację hormonalną. Od 1 lipca 2013 roku dzięki ministerialnemu programowi niepłodne pary mają prawo do trzech prób zapłodnienia in vitro sfinansowanych z budżetu państwa.