Słupia pod prąd(em). Felieton rowerowy Ireneusza Wojtkiewicza

Pomyśleć, że już wiek temu Słupię jak wiele innych rzek wprzęgano do wytwarzania prądu. Szkoda, że od Słupska w górę Słupi nie poszło tak jak w dół. Szerzej o tym w ramce obok. Ruszając w trasę warto spenetrować Wyspę Młyńską na której funkcjonują dwie małe i raczej mało znane elektrownie wodne. Zasilane są wodami Kanału Młyńskiego – odnogi Słupi.

Pierwsza działa w przybudówce XIV-wiecznego młyna zamkowego, obecnie działu etnograficznego Muzeum Pomorza Środkowego. Przez kilkaset lat młyn napędzało koło wodne, które około 1925 r. zastąpiono turbiną Francisa i tak jest do dziś. Z tym, że nastąpiła kilkudziesięcioletnia przerwa zanim nieczynna turbina została ponownie uruchomiona staraniem nowego właściciela obiektu – wspomnianego muzeum. W ostatnich latach mała, muzealna elektrownia wodna przeszła kapitalny remont, jej moc zwiększono z 8 do 18 kW.

Niedaleko muzeum w zamku książąt pomorskich, mniej więcej pośrodku Wyspy Młyńskiej, objeżdżamy znajdujące się tam obiekty. Największy to 6-kondygnacyjny, XIX-wieczny młyn zbożowy. Jego ceglane mury kryją historię datowaną od roku 1875 do przełomu minionego i obecnego wieku, kiedy ten obiekt wkreślono z wykazu przedsiębiorstw wraz z jego użytkownikiem – Polskimi Zakładami Zbożowymi. Jest zdewastowany i zdekompletowany. Działają jedynie dwie prywatnie eksploatowane turbiny wodne Francisa. Taka mała, cicha elektrownia wodna o mocy ok. 40 kW, z której prąd leci do sieci.

A my „lecimy” na piąty od centrum miasta kilometr drogi rowerowej, wiodącej wzdłuż ul. Arciszewskiego do Krępy Słupskiej i dalej na południe. Właśnie tutaj umieszczono pierwszy mieście drogowskaz niebieskiego szlaku rowerowego najstarszych elektrowni wodnych, przebiegającego przez Park Krajobrazowy „Dolina Słupi”. Napis głosi: Skarszów Dolny 12 km.
Dojeżdżamy tam drogą po nasypach kolejowych - „zwiniętych torach” przedwojennej linii kolejowej Słupsk – Budowo. Na Skotawie, nieopodal jej ujścia do Słupi, pracuje mała elektrownia wodna, zbudowana w 1922 r. na zgliszczach XIX-wiecznych obiektów przemysłowych strawionych pożarem. Krajobraz bajeczny, raczej bieszczadzki niż pomorski.

Niecałe 10 km nakręcimy jadąc dalej niebieskim szlakiem do Dębnicy Kaszubskiej, skąd dojedziemy do Krzyni ok. 5-kilometrową drogą leśną. Tutaj zaczyna się kolejny etap szlaku zabytkowych elektrowni wodnych: Krzynia, Strzegomino (Konradowo) i Gałąźni Małej, usytuowanych wzdłuż ujarzmionego i przystosowanego do tego celu nurtu Słupi. Najmocniejsza jest tu elektrownia w Gałąźni Małej - ok. 4,3 MW. Robi wrażenie zespół budowli hydrotechnicznych, rozciągnięty aż na 13 kilometrach na rzekach Słupi i Bytowej. Najciekawiej prezentuje się budynek siłowni z wprowadzonymi do niego dwoma stalowymi, długimi na 81 metrów rurociągami roboczymi o średnicy 1,9 metra, zbudowanymi i zainstalowanymi tutaj przed 100 laty.

Z Gałąźni Małej wyruszamy w drogę powrotną, najlepiej trasą którą przyjechaliśmy, bo jest najbezpieczniejsza dla rowerzystów. A ci bardziej długodystansowi mogą wydłużyć trasę o dojazd do elektrowni Struga w Soszycy pod Bytowem ale wtedy cała wyprawa będzie dłuższa niż 100 km. Pewnie będzie lepiej rozpisać ją na dwa dni, do czego zresztą zachęcam.

Warto wiedzieć
Słupia długa na 141 km (od wypływu z jeziora Gowidlińskiego do ujścia w Bałtyku w Ustce) ma opinię rzeki o unikatowych walorach krajobrazowo – przyrodniczych. Jest przymorską rzeką krainy ryb łososiowatych, a występują w jej biegu odcinki typowo górskie. Co do walorów gospodarczych, to opinie specjalistów są co najmniej dwie i do tego skrajnie różne. Pierwsza głosi, że Słupia powyżej Słupska na 35-kilometrowym odcinku do Ustki płynie darmo, jej wody niczego nie napędzają. Do niedawna w jej dorzeczu funkcjonały młyny we Włynkówku i Zamełowie: pierwszy od kilkudziesięciu lat jest w bezruchu, drogi zniknął w ogóle. Co innego poniżej Słupska na ponad 100-kilometrowym odcinku, gdzie pracuje 5 najstarszych elektrowni wodnych w Europie – w Skarszowie Dolnym, Krzyni, Strzegominie, Gałąźni Małej i Strudze koło Bytowa. Wytwarzają pond 8 MW energii w sumie, czyli tyle co farma wiatrowa licząca 8 wiatraków. Do tej piątki trzeba jeszcze dodać dwie małe elektrownie wodne w słupskich młynach. Mają śladowy udział w bilansie energetyki ale dzięki nim kawałek Słupi w Słupsku nie płynie darmo.

Zobacz także: Miejska stacja wypożyczania rowerów w Słupsku. Ocenili ją mieszkańcy