Szlak Elektrowni Wodnych na rzece Słupi

Za najpiękniej położoną uchodzi elektrownia Gałąźnia Mała, wzniesiona w początkach XX w., niegdyś największy tego typu obiekt w północnej Europie, stawiany za wzór dla podobnych inwestycji. Bardzo często miejsca, w których działają elektrownie, mają długą historię wykorzystania energii płynącej wody do potrzeb człowieka. Jest tak chociażby w przypadku elektrowni Skarszów Dolny, położonej nad Skotawą, dopływem Słupi, gdzie działała początkowo napędzana wodą papiernia, na której fundamentach stoi dzisiejszy budynek elektrowni.

Miłośników techniki zainteresują bardzo ciekawe rozwiązania zastosowane w elektrowniach, a także towarzyszących im budowlach hydrotechnicznych. Znajdują się tam bowiem jazy, kanały, zapory i rurociągi. Najlepiej zwiedza się ten szlak z “pokładu” kajaka. Można wtedy oderwać się na chwilę od nieco monotonnego piękna krajobrazu, by przyjrzeć się niejednokrotnie zabytkowej technice energetycznej.

Za najciekawszą, z turystycznego punktu widzenia, uchodzi elektrownia w Gałąźni Małej, gdzie oprócz działających urządzeń energetycznych, obejrzeć można wystawę ukazującą rozwój myśli hydrotechnicznej i rozmaite zastosowania, jakie w ciągu wieków człowiek wymyślił dla płynącej wody.

Wybudowane w dorzeczu Słupi pod koniec XIX i w początkach XX wieku siłownie wodne są zasadniczym elementem Szlaku Elektrowni Wodnych, obejmującego następujące zespoły:

Elektrownia wodna “Struga” we wsi Soszyca. Budynek elektrowni pochodzi z 1896 roku. Prąd produkuje się tu od 1925 roku, wcześniej w tym miejscu funkcjonował tartak, suszarnia i fabryka papy. W skład zespołu hydroenergetycznego wchodzi 1,7 kilometrowej długości kanał doprowadzający wodę z jeziora Żukowskiego. Spadek wynosi 14,1 km. W budynku pracuje turbina Francisa z 1896 roku, dająca moc 250 kW. Wielką atrakcją jest umieszczona we wnętrzu elektrowni tablica nastawcza z przyrządami z lat 20-tych XX wieku, m.in. żarówkami węglowymi.

Największa na Słupi elektrownia wodną “Gąskowo” w Gałąźni Małej. Obiekty tej elektrowni stanowią unikalny na skalę europejską przykład rozwiązań technicznych, wkomponowanych w naturalny krajobraz. Około 500 m przed jeziorem Głębokim wybudowano kanał kierujący wody rzek: Słupi i Bytowej do jeziora Głębokiego. Żeby wykorzystać energetyczny potencjał Bytowej konieczne było spiętrzenie jej wód zaporą ziemną oraz wybudowanie jazów. Z jeziora Głębokiego wody obu rzek wyprowadzane są podziemną sztolnią, która po kilkudziesięciu metrach przechodzi w otwarty kanał. Pod drogą Niepoględzie – Krosnowo wody te są przeprowadzane za pomocą syfonu z odmulnikami. Wybudowany kanał wraz z jeziorem Głębokim stanowi 13 kilometrowej długości cięciwę, odcinającą 26 kilometrowy łuk pierwotnego biegu Słupi. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania został uzyskany 38,5 metrowy spadek wody. Kanałom i podziemnym sztolnia towarzysza zamki wodne na jeziorze Głębokim i w Gałąźni Małej.

Budynek elektrowni w Gałąźni usytuowano powyżej pierwotnego ujścia rzeki Kamienicy do Słupi. W budynku z 1914 roku znajduje się 5 turbin Francisa z generatorami wytwarzającymi 3500 kW. Na turbiny wodę doprowadzają 2 stalowe rury o średnicy 190 cm.

Elektrownia wodna “Strzegomino” w Konradowie. Wybudowana została w latach 1922-1924. Żeby spiętrzyć wody rzeki Słupi przegrodzono dolinę rzeczną 460 metrowej długości zapora ziemną, uzyskując 12 metrowy spadek wody. W wyniku rozlania się wód Słupi powstał 40 hektarowy zbiornik zaporowy Konradowo. Z niego wody rzeki kierowane są 960 metrowej długości kanałem na turbiny elektrowni. Z trzech turbozespołów uzyskiwana jest moc 2310 kW.

Elektrownia Wodna w Krzyni. Zbudowana w latach 1925-1926. Zapora ziemna o długości 250 metrów spiętrza wody Słupi, dając 7 metrowy spadek i tworząc zbiornik zaporowy Krzynia. W budynku elektrowni znajdują się 2 turbozespoły pozwalające na uzyskanie mocy 830 kW.

Elektrownia wodna w Skarszewie Dolnym. Zbudowana w 1922 roku, na największym dopływie Słupi, rzece Skotawie. Tak jak w Soszycy początkowo, od 1868 roku, funkcjonowała jako papiernia, którą po pożarze przebudowano na elektrownie wodną. W budynku znajduje się 1 turbozespół o mocy 160 kW.

Elektrownia wodna w Słupsku. Ostatnia elektrownia wodna w dorzeczu Słupi zlokalizowana została przy młynie zamkowym koło Zamku Książąt Pomorskich w Słupsku.

Stuletnie elektrownie wodne na pomorskich rzekach są przykładem unikatowych rozwiązań technicznych i zabytkami kultury materialnej. Szlak elektrowni wodnych to integralna częścią istniejących szlaków turystycznych.