Zobacz, w jaki sposób firmy kantują fiskusa

Raport BCC, w opisie stanu rzeczy, pominął najpoważniejsze oszustwa podatkowe popełniane przez zorganizowane grupy przestępcze, takie jak np. podrabianie towarów akcyzowych (alkohol i wyroby tytoniowe), wprowadzanie do obrotu paliw z zaniżoną akcyzą czy tzw. "karuzele VAT".

Przestępstwa takie są przedmiotem zainteresowania organów ścigania i służb specjalnych. Działalność przestępcza przynosi szkody w wysokości setek milionów złotych rocznie, jednakże w skali całej gospodarki zjawiska takie są marginalne, a wysokość strat, które ponosi Skarb Państwa, jest niewielka w porównaniu ze stratami, które wynikają z działalności setek tysięcy przedsiębiorców oszukujących Skarb Państwa na znacznie mniejsze kwoty, za to systematycznie i masowo.

Klika kategorii

Wszystkie oszustwa podatkowe można generalnie podzielić na kilka kategorii. Zdecydowanie najpowszechniejsze są oszustwa związane z zatrudnieniem pracowników. Drugą istotną grupę stanowią oszustwa związane z ukrywaniem obrotu i/lub dochodu. Pozostałe oszustwa mają charakter raczej drugoplanowy i zostaną zilustrowane w dalszej części tekstu kilkoma najczęściej występującymi przykładami.

Praca na czarno

Masowość oszustw związanych z zatrudnieniem pokazuje wyraźnie, że w wysokości pozapłacowych obciążeń pracy kryje się jeden z fundamentalnych problemów polskich przedsiębiorców i polskiej gospodarki.

Najprostszym sposobem uniknięcia opodatkowania pracy jest po prostu praca "na czarno" – bez podpisanej umowy, bez rejestrowania pracy. Zatrudnianie pracowników "na czarno" ma jednak wiele wad, stąd bywa przez przedsiębiorców wykorzystywane niechętnie, w niektórych tylko branżach i najczęściej w odniesieniu do pracowników tymczasowych.

Przede wszystkim, zatrudnienie "na czarno" powoduje duże ryzyko w trakcie kontroli. Wytłumaczenie się organowi kontrolnemu z nielegalnego pracownika jest trudne, choć nie niemożliwe. Pracodawca i pracownik pracujący „na czarno” często obniżają ryzyko podpisując umowę o pracę bez wypełnienia pól dotyczących daty. W razie kontroli pracodawca po prostu wpisuje bieżącą datę jako datę podpisania umowy, stwarzając w ten sposób pozory, że pracujący na czarno pracownik został dopiero co zatrudniony.

Zaniżone wynagrodzenie

W przypadku pracowników stałych, pracujących w zakładzie przedsiębiorcy znacznie częściej stosowane są innego rodzaju oszustwa, polegające na deklarowaniu zaniżonej wysokości faktycznego wynagrodzenia. Zazwyczaj odbywa to się w ten sposób, że do umowy o pracę wpisywana jest kwota niższa niż faktycznie wypłacana. W przypadku osób o niskim wynagrodzeniu – zbliżonym do pensji minimalnej – zaniżenie odbywa się najczęściej poprzez wpisanie do umowy o pracę części etatu. Oba sposoby są zresztą często łączone.

Przykład - Firma zatrudnia asystentkę. Pracodawca zobowiązał się wypłacać asystentce 2000 zł netto. Ponieważ po dodaniu do pensji netto podatku PIT oraz składek ubezpieczeniowych koszt pracodawcy wzrasta prawie dwukrotnie, pracodawca podpisuje z pracownikiem umowę o pracę na pół etatu z wynagrodzeniem w wysokości 700 zł brutto miesięcznie. Asystentka otrzymuje oczekiwane wynagrodzenie (2000 zł netto), pozapłacowe koszty pracy pracodawcy spadają ponad trzykrotnie.

Ukrywanie przychodu

Podobnie jak w przypadku oszustw związanych z zatrudnieniem istnieje pewna grupa przedsiębiorców, która nigdy nie rejestruje się i nie ujawnia prowadzenia działalności gospodarczej. Prowadzenie działalności gospodarczej bez jej ujawnienia jest jednak dość ryzykowne, w związku z tym stosowane jest głównie w przypadkach, w których ryzyko ujawnienia w trakcie kontroli jest niewielkie: przede wszystkim w branży budowlano-remontowej (usługi świadczone w domach osób prywatnych), w sprzedaży obwoźnej, w handlu na dużych targowiskach, bazarach, giełdach samochodowych itd. Nieujawniona działalność gospodarcza jest prowadzona również często w przypadku usług świadczonych dla ludności, jak np. korepetycje i prywatne nauczanie.

Jakie ryzyko

W przypadku działalności gospodarczej wykonywanej stale w jednym miejscu nieujawnienie prowadzenia działalności gospodarczej jest zbyt ryzykowne. W takim przypadku przedsiębiorcy ukrywają przychody kierując się znajomością zwyczajów pracowników organów kontrolnych. Co do zasady, można uznać, że nieewidencjonowanie przychodów poza godzinami pracy urzędników wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem.

Najtrudniejsze do wykrycia

Najtrudniejsze do wykrycia są przypadki, w których podmiot gospodarczy nie ma prawnego obowiązku ewidencjonowania obrotów za pomocą kasy fiskalnej.

Należy zauważyć, że w przypadku świadczenia usług ukrycie obrotu poza oczywistym ryzykiem związanym z możliwością kontroli, w zasadzie nie wiąże się z żadnymi innymi problemami.

W przypadku działalności handlowej oraz gastronomicznej ukrycie obrotu jest znacznie trudniejsze. Nieuczciwy podatnik musi bowiem ukrywać nie tylko przychód, ale również wolumen zakupów. Jeśli sprzedaż towarów byłaby przez dłuższy okres znacząco niższa niż poziom zakupów, byłoby to znaczącą przesłanką do stwierdzenia przez organy kontrolne, że część sprzedaży jest nieewidencjonowana.

W opracowaniu pomocny był raport BCC.