Waszczykowski: - Sojusz z USA to tarcza ochronna

Witold Waszczykowski

Witold Waszczykowski

ma 51 lat. Obecnie z-ca szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego (w miejsce Romana Polko). Do 11 sierpnia 2008 główny negocjator w sprawie amerykańskiej instalacji antyrakietowej w Polsce.

- "Stany Zjednoczone, a strategiczne rokowania rozbrojeniowe 1919-1936". Jak to możliwe, że autor pracy doktorskiej o rozbrojeniu zasiadł do rozmów zbrojeniowych? I to jako szef zespołu negocjacyjnego w sprawie ulokowania w Polsce elementów tarczy antyrakietowej?
- Teza mojej pracy doktorskiej była taka, że rokowania rozbrojeniowe nie przyczyniają się znacząco do zwiększenia bezpieczeństwa. Ostatnie duże rozmowy rozbrojeniowe miały miejsce w 1987 roku. Ograniczono wówczas liczbę pocisków średniego zasięgu, a zbrojenia jak były, tak są. Niby rozmowy trwają, ale strony spierają się od lat na przykład o definicję czołgu. 50 lat temu czołg to było działo na kołach. Teraz to najeżony bronią rakietową i elektroniką bliżej nieokreślony twór.

- Czy tarcza nie jest zaprzeczeniem polityki odprężenia, jaka ma miejsce w ostatnich latach? Nawet jeśli to tylko pozór.

- Rola tarczy jest zupełnie inna. Dla USA tarcza to obecnie część wojny z terroryzmem. Dla nas ma wymiar przede wszystkim polityczny. Nasze myślenie o tarczy zawierało się w uzyskaniu gwarancji sojuszu polityczno-wojskowego z USA. Taki sojusz jest dla nas, poza NATO, dodatkową gwarancją bezpieczeństwa.

- Ale to inne myślenie niż premiera Donalda Tuska, który wycofał pana z negocjacji i żądał konkretnej pomocy...

- Początkowo byliśmy przerażeni zawieszeniem negocjacji. Prezydent pytał mnie: "Co jest grane?". Na szczęście okazało się, że rząd początkowo nie mógł liczyć na polityczne skonsumowanie umowy. Przeciągnął sprawę, stawiając na inny, niż my, cel - zwykły targ o jakieś tam dodatkowe zabezpieczenia. Doprawdy, jedna, dwie, a nawet 10 baterii Patriotów ustawionych na linii Wisły, nie poprawi naszego bezpieczeństwa. Nasz sąsiad - Rosja - ma setki rakiet krótkiego i średniego zasięgu, którymi może nas w każdej chwili zaatakować. Negocjowaliśmy umowę, dzięki której każdy atakujący nas musi się liczyć z odwetem ze strony naszego sojusznika. To działa najlepiej i stąd to niezadowolenie Rosji. Cieszę się, że tę umową podpisano. Jest dobra dla Polski.

- Wybory w USA wygrał Barack Obama, a mówi się, że demokraci nie są entuzjastami tarczy. Obcięli ostatnio nawet budżet tego projektu.

- Z pragmatyzmu i zwykłej oszczędności, bo opóźniały się negocjacje w sprawie tarczy, co spowoduje przesunięcie ratyfikacji układu i budowy. Projekt obrony antyrakietowej powstał w administracji Billa Clintona, a od dawna większość w Senacie mają demokraci. Oni popierają ten projekt. Szef amerykańskich sił rakietowych generał Henry Obering, obecny niedawno w Polsce liczył, że budowa w Redzikowie ruszy nawet w 2008, a baza będzie gotowa w 2010. Teraz mówi się o 2012 roku. Mamy więc dwa lata opóźnienia.

- Wbrew zabawom w ciuciubabkę ze społeczeństwem, zwłaszcza lokalnym, obecnego i poprzedniego rządu, Amerykanie dawno wiedzieli, gdzie powstanie tarcza. Kiedy ten projekt nabrał realnych kształtów?

- Pod koniec lat 90. W grę wchodził pas północnej Europy od Anglii po Litwę. Litwa był poważnie rozpatrywana, ale leży jednak zbyt blisko Rosji. Można było ulokować tarczę nawet na Bornholmie. Ale i partner musiał być wiarygodny. Za takiego uznano Polskę.

- Mieszkańcy Słupska i Redzikowa muszą się liczyć z tym, że baza może być celem ataku. Powinni z tego tytułu mieć jakieś rekompensaty. Zwyczajnie dostać coś za to.

- O jakiej rekompensacie mówimy, kiedy w grę chodzi bezpieczeństwo całego państwa? Budżet budowy samej bazy, bez instalacji rakiet, to od 400-600 mln dolarów. Z pewnością region czeka rozwój gospodarczy, jak przy każdej tak dużej inwestycji.

- Przy głębszej analizie porozumienia w sprawie tarczy pojawia się wiele punktów niejasnych. Na przykład ilu żołnierzy będzie liczyła baza? Pisze się niby: "nie więcej niż 500", ale zaraz dodaje "w początkowym stadium budowy bazy".

- To zapis po prostu elastyczny, aby nie trzeba było co chwilę aneksować umowy. Normalna obsada takiej bazy nie liczy więcej niż 200 osób, ale w nadzwyczajnych wypadkach, na przykład zagrożenia, może być większa.

- Niczym nadzwyczajnym nie będą na przykład wybryki żołnierzy przyszłej bazy. Niedawno w Sopocie amerykańscy marynarze uczestniczyli w incydencie z pobiciem taksówkarza. Odpłynęli nie niepokojeni. Co z prawną eksterytorialnością bazy?

- To było nie do wynegocjowania, aby baza podlegała prawu lokalnemu. To jest wykluczone przez zapisy w doktrynie obronnej USA. Ale są inne zapisy w aneksie do umowy, gwarantujące zadośćuczynienie dla poszkodowanych. O cóż bowiem chodzi? Czy o to, aby ewentualny sprawca gnił w polskim więzieniu, czy o to, aby wszystkie szkody i krzywdy zostały naprawione? Chyba o to drugie?

- Pisze się też, że nie będzie prób bojowych, ale zaraz dalej dodaje się: "bez zgody polskiego rządu".

- Zapewniam, że w tym systemie próby wykonuje się poprzez symulacje. Nikt nie będzie wykonywał prób z rakietami. To system niesłychanie nowoczesny. Te rakiety prawdopodobnie nigdy nie zostaną wystrzelone.

- Nowoczesny, ale choć z założenia obronny, przez niektórych uznany za zagrożenie. Czy są jakieś argumenty przeciwników tarczy, które nie tyle pan podziela, co uznaje za sensowne?

- Na przykład taki: co będzie, jeśli Iran nagle zawiesi swój program atomowy? Jest też pewien argument albo raczej myśl pozostająca bez odpowiedzi, choć mało realna. Co w sytuacji, gdy jeden kraj - USA - stworzy wielką sieć obrony rakietowej, będącą w stanie sparaliżować 90 do 100 procent systemów rakietowych wszystkich innych państw? Taką miażdżącą przewagę może wykorzystać w niecnych celach.

- Wielu potrafi sobie wyobrazić taki scenariusz.

- Najbardziej Rosjanie, którzy tkwią w XIX-wiecznym, imperialnym postrzeganiu świata. Choć nie mają tego wpisanego w oficjalną doktrynę, kombinują oni tak: w przewidywalnej przyszłości dojdzie do wielkiej wojny o surowce i wojnę tę rozpoczną Stany Zjednoczone. To one bowiem najbardziej będą cierpieć na ów brak surowców. A wszelkie surowce od ropy i gazu po rudy ma Rosja. I to ona zostanie zaatakowana przez USA.

- To nierealne?
- Najtrudniej wyobrazić sobie, że USA z państwa demokratycznego przeistoczy się w kraj gangsterski, totalitarny i zaborczy. Społeczeństwo tamtejsze ma zbyt zakorzenione poczucie demokracji. Jeśliby stało się inaczej, trudno sobie wyobrazić konsekwencje dla świata. Przy tym problem polskiej tarczy będzie mniej istotny.