Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu?

- Na początku roku robiliśmy plan urlopów - opowiada Kamila, nasza Czytelniczka z Koszalina. - W terminie, który sobie zarezerwowałam na urlop, wykupiłam wyjazd dla całej naszej rodziny. Teraz okazuje się, że w tym terminie urlopu nie dostanę. Szef umotywował to tym, że ma mało ludzi do pracy, bo dwie osoby są na dłuższych zwolnieniach lekarskich.

- O terminach urlopów decyduje pracownik razem z pracodawcą - mówi prawnik Kamil Borowski. - Zwykle ich ustalenia przybierają formę planu urlopów. Plan taki ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Pracodawca może też nie ustalać planu urlopów i uzgodnić termin urlopu w porozumieniu z pracownikiem, pod warunkiem że w firmie nie działają związki zawodowe albo zakładowa organizacja związkowa wyrazi na to zgodę.

Plan urlopów jest wiążący zarówno dla pracownika jak i dla pracodawcy. Termin wykorzystania urlopu ustalony w planie urlopów lub uzgodniony przez pracodawcę z pracownikiem nie zawsze jest jednak dotrzymywany, czasami - albo na wniosek samego pracownika, albo z przyczyn leżących po stronie pracodawcy - musi być przesunięty (art. 164 k.p.).

Wniosek pracownika o przesunięcie urlopu musi być umotywowany ważnymi przyczynami. Kodeks pracy nie precyzuje, jakie przyczyny są na tyle ważne, aby przesunięcie urlopu było konieczne. W każdej sytuacji pracodawca ocenia zatem, czy przedstawione przez pracownika powody faktycznie uzasadniają zmianę terminu rozpoczęcia urlopu.

Jako typowe sytuacje uzasadniające przesunięcie urlopu wypoczynkowego wskazuje się nieuzyskanie w zaplanowanym terminie urlopu przez małżonka pracownika, konieczność sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny, klęski żywiołowe uniemożliwiające wyjazd z miejsca zamieszkania czy odwołanie zaplanowanego wyjazdu przez organizatora wczasów.

- Z drugiej strony w określonych okolicznościach to pracodawca może zmienić termin urlopu swojemu pracownikowi - tłumaczy prawnik. - Pod pewnymi jednak warunkami. Przesunięcie urlopu przez pracodawcę jest dopuszczalne, gdy uzasadniają to szczególne potrzeby firmy. Przyjmuje się, że szczególnymi potrzebami, które mogłyby uzasadniać przesunięcie urlopu przez pracodawcę, może być przykładowo nagła choroba innego pracownika, którego trzeba zastąpić, czy poważna awaria powodująca konieczność zaangażowania do usunięcia jej skutków wszystkich pracowników.

Pracownik nie może kwestionować decyzji pracodawcy o przesunięciu urlopu. Nowy termin urlopu pracodawca powinien uzgodnić z pracownikiem i udzielić go jeszcze w tym samym roku kalendarzowym, a najpóźniej do końca I kwartału roku następnego.

Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecność w zakładzie jest konieczna, z powodu okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili rozpoczynania przez pracownika urlopu. Pracownik nie powinien być zatem odwoływany z urlopu, jeżeli odwołanie to wynika z takich potrzeb pracodawcy, które mogłyby zostać zaspokojone przez innych pracowników. Oceny tego, czy okoliczności uzasadniające odwołanie z urlopu faktycznie zaistniały, pracownik nie może w żaden sposób zakwestionować. Musi podporządkować się poleceniu pracodawcy i stawić się do pracy.

Odmowa powrotu z urlopu skutkować może ukaraniem pracownika karą porządkową czy nawet rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika, ponieważ pracodawca może w takiej sytuacji zakwalifikować zachowanie pracownika jako niestawienie się do pracy bez usprawiedliwienia. Termin wykorzystania pozostałej po odwołaniu części urlopu pracownik powinien uzgodnić z pracownikiem.