Pamiętamy o żołnierzach wyklętych. Walczyli, by ojczyzny nie zalał komunizm

1 marca 1951 roku, po pokazowym procesie, rozstrzelani przez komunistów zostali przedstawiciele IV Zarządu Stowarzyszenia „Wolność i Niezawisłość”, z ppłk. Łukaszem Cieplińskim „Pługiem” na czele. Po latach dzień tego sądowego mordu na działaczach WiN-u został przyjęty za symboliczną datę ogólnopolskiego uhonorowania żołnierzy wyklętych.

- Łącznie w latach 1944-1956 w podziemiu niepodległościowym, w różny sposób, działało od 120 do 180 tys. ludzi - podkreślał w swojej książce „Bohaterowie z dołów śmierci” badacz Waldemar Kowalski. - Żołnierze podziemia niepodległościowego, zwanego też poakowskim (drugą konspiracją), mieli jasno sprecyzowany cel: odzyskanie przez Polskę pełnej suwerenności.

Drugą konspirację tworzyły oddziały zlikwidowanej Armii Krajowej, które nie złożyły broni, stawiające na walkę polityczną i wywiadowczą Stowarzyszenie WiN, a także oddziały ideowo związane z ruchem narodowym. Przygotowywały się one do stworzenia struktur partyzanckich, które mogłyby być „uruchomione” w momencie wybuchu wojny aliantów zachodnich z Sowietami. Prowadziły także akcje zbrojne - ataki na posterunki milicji, więzienia i areszty Urzędu Bezpieczeństwa.

W latach 1945-1956 na Pomorzu, także Zachodnim funkcjonowało ok. 70 organizacji niepodległościowych. Były to V Brygada Wileńska Armii Krajowej, odtworzona w Borach Tucholskich, dowodzona przez mjr. Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka, Bojowy Oddział Armii por. Stefana Pabisia ps. Stefan w ziemi kaliskiej, a także placówka WiN w Szczecinku oraz szereg niewielkich organizacji cywilnych skupiających się na akcjach propagandowych. Do historii przeszły nazwiska zamordowanych mjr. Łupaszki czy sanitariuszki Danuty Siedzikówny ps. Inka. Za ostatniego żołnierza wyklętego uznaje się Józefa Franczaka ps. Lalek, który zginął w obławie SB i ZOMO w październiku 1963 r.