Rewolucja w spółdzielniach

Ustawa (uchwalona 15 grudnia 2000 roku) miała doprowadzić do podziałów spółdzielczych molochów na mniejsze i sprawniej zarządzane jednostki oraz stworzyć podstawy prawne do przekształcenia słabszych praw spółdzielczych do lokalu w mocne prawo własności. Ustawa okazał się jednak legislacyjnym bublem, wkrótce ma się zmienić.
W nowych mieszkaniach, gdzie spółdzielca w pełni pokrywa koszt budowy, ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych zniosła możliwość przydziału własnościowego prawa do lokalu na rzecz wyłącznie przekazania własności aktem notarialnym. Własnościowe prawo do lokalu miało pozostać jedynie w obrocie na rynku wtórnym. Zobowiązano więc spółdzielnie do uporządkowania stanu prawnego gruntów i dokonania przygotowań pozwalających na zmianę praw spółdzielczych w prawo własności. Pojawił się jednak poważny problem: część terenów, na których stoją budynki spółdzielcze, ma nieuregulowany stan prawny gruntów.
Obecnie i zwolennicy, i przeciwnicy starej ustawy przyznają, że zniesienie własnościowego prawa spółdzielczego do lokalu było decyzją pochopną. Nieuporządkowany stan prawny gruntów spowodował bowiem, że obecnie większość spółdzielców przy zasiedlaniu nowych mieszkań nie otrzymuje obiecanego w ustawie prawa własności, lecz ekspektatywę, czyli... roszczenie wprowadzone przez ustawę o spółdzielniach mieszkaniowych (roszczenie to w praktyce nie jest tytułem prawnym do lokalu równorzędnym z prawem spółdzielczym czy przekazaniem własności; nie daje też podstaw do nowej ulgi w postaci odliczenia od dochodu do opodatkowania odsetek kredytu zaciągniętego na wpłacenie wkładu budowlanego). Jak wynika z wypowiedzi prezesów spółdzielni, jest niewielu chętnych do przekształcenia prawa spółdzielczego do lokalu w odrębną własność. Mało osób chce też wydzielania z większych spółdzielni i tworzenia mniejszych. Mała spółdzielnia jest bowiem atrakcyjna, gdy ma nowe zasoby, ale gdy budynki są stare i w złym stanie technicznym, to nie da rady się utrzymać.

Projekt poselski przewiduje następujące zmiany w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych:

- spółdzielca może uzyskać następujące prawa: spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, odrębną własność lokalu, prawo najmu.
- nie trzeba będzie uzyskiwać zgody spółdzielni na wynajmowanie lub oddawanie w bezpłatne użytkowanie lokalu, jeżeli nie zmieni to jego przeznaczenia.
- ujednolicone będą zasady opłat, bez względu na rodzaj prawa do lokalu.
- wyceny praw do lokalu dokona rzeczoznawca lub zostanie ono ustalone w drodze przetargu.
- koszty scalania, podziału i rozgraniczania nieruchomości mają obciążać członków spółdzielni według zasad określonych w statucie spółdzielni.
- nie będzie można dzielić spółdzielni na wniosek mniejszości