W poszukiwaniu ciekawych miejsc w regionie. Zapomniany cmentarz w Bierkowie

Wśród pozostawionego przez ludność niemiecką materialnego dziedzictwa kulturowego znalazły się cmentarze ich przodków, dawnych mieszkańców opuszczanych miejscowości. Po 1945 roku nekropolie te w większości pozbawione były opieki. Przez lata niszczały, zarastały, bądź były świadomie dewastowane, rozkradane i profanowane. Dziś w 31 miejscowościach Gminy Słupsk znajduje się ponad 40 zapomnianych cmentarzy (parafialnych bądź rodowych), na których spoczywają dawni mieszkańcy tych wsi. Na wielu nekropoliach pojawiały się, aż do lat 80. XX wieku, pojedyncze groby powojennych osadników, zaś czterech z nich (w Bruskowie Wielkim, Głobinie, Wieszynie i Wrześciu) zostały w sposób trwały zaadaptowane na potrzeby pochówku miejscowych parafian. Jednak większość przedstawia dziś smutny obraz, przypominając bardziej wysypisko śmieci, niźli chrześcijański cmentarz.

Wszystkie cmentarze zostały udokumentowane przez muzealników z Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, a dokładnie z Muzeum Kultury Ludowej w Swołowie. Prezentowane były na wystawie pod koniec zeszłego roku, ale wciąż można ja obejrzeć online na stronie internetowej muzeum.

Rowerem śladem naszych przodków

Szukając ciekawych miejsc w regionie, zajechaliśmy do Bierkowa. Na uboczu, niemal w polu znajduje się cmentarz ewangelicki. Nie jest trudno go znaleźć, gdyż w Bierkowie znajdziemy drogowskazy.

Stary cmentarz Pra-Bierkowian

Cmentarz założono w 1893 r. Jego lokalizacja wiązała się z położeniem na trasie, jaką musieli pokonać ówcześni mieszkańcy Bierkowa, idąc do kościoła do Zębowa. Mówiono o nim „Cmentarz na rozdrożu”. Na cmentarzu obok grobów niemieckich są też groby Polaków, rodowitych Bierkowian oraz osób przybyłych. Gdy odwiedziliśmy to miejsce, zastaliśmy tam wyrównany spychaczem teren, z pozostałościami nagrobków zepchniętych na skraj cmentarza. Z ocalałych krzyży odczytać można dziś nazwiska dawnych mieszkańców: Augusta Ratzke i Wilhelma Volla."

Dzięki Radzie Sołeckiej Bierkowa cmentarz jest dziś uporządkowany, a w planach jest lapidarium, czyli miejsce przechowywania i prezentowania okazów kamieni naturalnych i kamiennych fragmentów elementów architektonicznych oraz inskrypcji epigraficznych, rzeźb, nagrobków, pomników, pochodzących z zabytkowych budowli.

- Na cmentarzu było wysypisko śmiecić. Żal nam było na to patrzeć. W zeszłym roku postanowiliśmy wziąć pieniądze z Funduszu Sołeckiego i teren uporządkować. Kosztowało nas to około 20 tys. złotych. Teraz teren wygląda schludnie, nasze gminne ZGK dwa razy w miesiącu kosi nam tam trawę - mówi Jan Gruszewski, sołtys Bierkowa. - W planach mamy jeszcze lapidarium. Dostalismy dofinansowanie z Funduszu Inicjatyw Lokalnych w wysokości 20 tys. złotych i robimy projekt. Zależy nam, aby zachować pamięć o naszych przodkach - mówi sołtys.

Bierkowo

Bierkowo to duża rolnicza wieś sołecka z licznymi zabytkami architektury, charakterystycznymi dla Krainy w Kratę. Dla turysty Bierkowo jest tym bardziej ciekawe, gdyż niemal każdy ciekawy zabytek czy obiekt posiada swój opis na tablicy, umieszczonej w jego pobliżu. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi dopiero z 1628 roku, jednak zapewne jeszcze w XV wieku sprowadzono tu kolonistów niemieckich. Bierkowo, jako jedna z nielicznych w okolicy Słupska wiosek, posiadało już w połowie XIX wieku nazwy ulic. Przed wojną większość mieszkańców (w 1939 roku osada liczyła ich 781) była wyznania ewangelickiego, a parafia mieściła się w Zębowie. W latach 1906-1911 wybudowano neogotycki kościół, noszący dziś wezwanie św. Józefa. Współcześni bierkowianie należą do parafii w Bruskowie Wielkim. Cmentarz w Bierkowie założono na południowy zachód od zabudowań wsi. Jest to założenie
zbliżone do prostokąta, otoczone polami.

Projekt Zapomniane cmentarze Gminy Słupsk

Projekt "Zapomniane cmentarze. Inwentaryzacja — rewaloryzacja — upamiętnienie", realizowany przez Stowarzyszenie Produktów Markowych Turystyki Wiejskiej „Słupia”, otrzymał dofinansowanie w ramach programu „Wspólnie dla dziedzictwa” (edycja 2020), zarządzanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Zasadniczym celem tego zadania było wykonanie dokumentacji wszystkich cmentarzy dawnych mieszkańców miejscowości, które leżą obecnie w granicach gminy – zarówno tych miejsc wiecznego
spoczynku, które pozbawione były po 1945 roku opiekunów, jak i tych nekropolii, które są dziś nadal użytkowane przez powojennych osadników.