Pierwszy dzień wiosny astronomiczny i kalendarzowy. Zwyczaj palenia i topienia marzanny [ZDJĘCIA]

Wiosna astronomiczna i kalendarzowa. Zwyczaj topienia marzanny

20 marca 2023 r. (poniedziałek) o 22.24 słońce wejdzie na linię równika niebieskiego i przetnie go w tzw. punkcie Barana. Astronomowie uważają to za symboliczny początek wiosny astronomicznej - równonoc wiosenną, zwaną inaczej przesileniem. Początek astronomicznej wiosny jest ruchomy. Stały za to jest początek kalendarzowej wiosny – zawsze 21 marca każdego roku.

Z pożegnaniem zimy i przywitaniem wiosny związany był (teraz nieco w zaniku) zwyczaj palenia i topienia marzanny, jako symbolu zimy. Zwyczaj ten ma korzenie w czasach pogańskich, szerzej znany był już w XV wieku. Odnotował go m.in. w swojej kronice Jan Długosz.

Wiosenną marzannę dawniej zwano śmierteczką

Dawniej topiono marzannę - zwaną kiedyś m.in. śmierteczką - w czwartą niedzielę postu, dopiero w 2. połowie XX wieku, ten zwyczaj zaczęto celebrować pierwszego dnia wiosny. Marzanna to nic innego jak kukła (w mitologii słowiańskiej to bogini związana z zimą, śmiercią, zaświatami), głównie ze słomy, przystrojona szmatkami, itp. Jej spalenie i utopienie to symboliczne pożegnanie jałowej zimy – z jednej strony. Z drugiej miało przynieść dobre plony, urodzaj.

Po wojnie na początek wiosny marzannę topiły całe wsie

Po wojnie, w zasadzie do lat 70., topienie marzanny miało bardzo obrzędowy charakter. Brały w tym udział całe wsie. Były pochody w takt muzyki, tańce nad brzegiem rzek czy jezior. Później zaczęto traktować to wyłącznie w kategoriach zabawy i to przede wszystkim dla dzieci.

Czy za wiosenne topienie marzanny jest mandat?

Czy wrzucanie kukieł do wody to zanieczyszczanie środowiska, za które można otrzymać mandat?

- Pracuję w Straży Miejskiej w Słupsku ponad 20 lat. Nie pamiętam, aby było takie zgłoszenie. Nie zamierzamy w czasie pierwszego dnia wiosny czyhać na osoby, który wrzucają marzanny do wody. To polski zwyczaj, tradycja. Nie należy za to karać - mówi Iwona Jakiel, zastępca komendanta Straży Miejskiej w Słupsku.

- Topienie marzanny to zwyczaj szczególnie uwielbiany przez najmłodszych. Jeszcze kilka lat temu widoczne były liczne grupy przedszkolaków, które pod nadzorem opiekunów witały w ten sposób wiosnę. Dzisiaj w większości szkół i przedszkoli odchodzi się od tego zwyczaju, jednak zdarzają się jeszcze placówki, które są wierne tej tradycji i 21 marca ruszają nad brzegi rzek, aby przywitać nadchodzącą wiosnę. Warto zwrócić uwagę na materiały, z których wykonana jest tzw. marzanna, tak aby nie doprowadzić do zanieczyszczenia wody. Wykonanie marzanny z materiałów biodegradowalnych z pewnością przyczyni się do promocji ekologii wśród dzieci, a także nie dopuści do zanieczyszczenia rzeki sztucznymi odpadami - mówi Jakub Bagiński, rzecznik prasowy słupskiej policji.

A jak jest w praktyce? W ostatnich latach zdarzało się, choć bardzo rzadko, że w różnych regionach Polski wystawiano mandaty za zanieczyszczanie środowiska, za które uznawane było wrzucenie do rzek kukieł wykonanych ze sztucznych materiałów.

W naszej fotogalerii prezentujemy zdjęcia z palenia i topienia marzanny w latach 60., 70. i późniejszych. Są także bardziej współczesne fotografie m.in. ze Słupska, Miastka, Lęborka.